ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟମ୍ ଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରା ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସଙ୍ଗ୍ରହଃ
ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟମ୍ ଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରା ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସଙ୍ଗ୍ରହଃ
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟମ୍ ଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରା ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସଙ୍ଗ୍ରହସହିତମ୍
ହିନ୍ଦୀ ଅର୍ଥସହିତ
ଗ୍ରନ୍ଥକାରଃ :- ପୂଜ୍ୟପାଦ ଶ୍ରୀସ୍ୱାମୀ ତପୋବନମ୍
ପ୍ରାର୍ଥନା
ଅୟି ପାଠକଗଣ !
ଅଚଲରାଜ ଶ୍ରୀ ହିମାଲୟ କେ ଚିରକାଲ ନିବାସୀ ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧନାମା ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠ
ଶ୍ରୀ ୧୦୮ ସ୍ୱାମୀ ତପୋବନଜୀ ମହାରାଜ କୀ ଯେ ଦୋ-ତୀନ କୃତିୟାଂ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ
କୀ କୃପା ସେ ପୁନରପି ଆପକେ ସାମନେ ରଖନେକା ସୁୟୋଗ ମିଲା ହୈ । ସୁଶିକ୍ଷିତ
ବିଦ୍ୱଜନୋଂ ସେ ପୂରିତ କିସୀ ଆଧୁନିକ ନଗରକୋ ବିଭୂଷିତ କରନେକୋ ଅଧିକାର
ରଖତେ ହୁଏ ଭୀ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ ବିବିକ୍ତ ଦୁର୍ଗମ ହିମାଲୟ ପ୍ରଦେଶକୋ ହୀ
ପ୍ୟାର କରତେ ହୈଂ । ମେରା ବିଶ୍ୱାସ ହୈ, କି ଯହ କୋଈ ପୂର୍ୱ କର୍ମ ପ୍ରେରଣା
କା ଫଲ ହୋଗା । ସନ୍ ୧୯୪୧ ଈ୦ କେ ଅଗସ୍ତ କେ ମହୀନେ ମେଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶ୍ରୀ ଗୋମୁଖ
କେ ପାସ ଭୂର୍ଜ-ବନୋଂସେ ପରିବୃତ୍ତ ଏକ ବିଶାଲ ମଞ୍ଜୁନ ମୈଦାନମେଂ ଶ୍ରୀ
ସ୍ୱାମୀଜୀକେ ଦର୍ଶନୋଂ କା ସୌଭାଗ୍ୟ ମୁଝେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ଥା । ସ୍ୱାମୀଜୀ ଉସ ସମୟ
ଉଧର ନିବାସ କରତେ ଥେ । ବହାଂ ପର ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ କେ ମିତ୍ର ବର୍ଗ ଥେ;
ଭେଡ଼ ବକରୀ ଚରାନେ ବାଲେ, କୋଈ ଅପରିଷ୍କୃତ ପର୍ୱତୀୟ ଲୋଗ । ସ୍ୱାମୀଜୀକୋ
ଅପନୀ ଉଚ୍ଚ ସଭ୍ୟତା, ତଥା ଉନ୍ନତ ଦାର୍ଶନିକ ବିଦ୍ୱତ୍ତାକା ଅଭିମାନ
ଛୋଡକର ଉନ ଲୋଗୋଂ କେ ସାଥ ବଡ଼େ ପ୍ରେମ ଏବଂ ସମଭାବସେ ସହୋଦର
କେ ସମାନ ବାତଚୀତ ଆଦି ବ୍ୟବହାର କରତେ ହୁଏ ମୈଂନେ ଦେଖା । ହମନେ
ତୋ ମନମେଂ କହା-ଯହ ହୈ ଶୁଦ୍ଧ ସାଧୁତା ! ସଭ୍ୟତା ତଥା ବିଦ୍ୱତ୍ତାସେ
ପରେ ସାଧୁତା ଭୀ ଏକ ମଧୁର ଅମୂଲ୍ୟ ଚୀଜ ହୈ । ``ବିଦ୍ୱାନ୍ ନ ଭାତି
ପୁରୁଷେଷୁ ନିରକ୍ଷରେଷୁ'' ଯହ ନ୍ୟାୟ ଅକ୍ଷରଶଃ ସତ୍ୟ ହୈ । ତଥାପି
ପ୍ରେମଭାବ ଐସା ଏକ ମୋହକ ପଦାର୍ଥ ହୈ, ଜୋ ପଶୁ ପକ୍ଷିୟୋଙ୍କେ ଊପର ଭୀ
ଅପନା ପ୍ରଭାବ ଜମାତା ହୈ । ହୃଷୀକେଶ ମେଂ ଏକବାର ଏକ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷିତ
ମହାତ୍ମା ନେ ଶ୍ରୀସ୍ୱାମୀଜୀ ସେ ଇସ ପ୍ରକାର ପୂଛା ଥା-``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ କେ
ମୁଖ ମେଂ ଜାକର ନିବାସ କରନେକା କ୍ୟା ଲାଭ ହୈ ! ଆପକେ ଚିରକାଲକା ଅନୁଭବ
ବତାଇୟେ । ସବ ଜଗହ ମନ ହୀ ହୈ । ରାଗ, ଦ୍ୱେଷ, ଲୋଭ, ମୋହ, ମଦ,
ମାତ୍ସର୍ୟ, ପାଖଣ୍ଡତା, ଉଦ୍ଦଣ୍ଡତା ଆଦି ଚିତ୍ତ ଦୋଷ କହୀଂ ଜାନେ ପର ଭୀ
ନିବୃତ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ । ବେ କେବଲ ବିଚାର ଔର ବୈରାଗ୍ୟ ସେ ନିବୃତ୍ତ
ହୋତେ ହୈଂ । ଇସଲିଏ ବହୀଂ ବୈଠକର ଭୀ ବିଚାର ଏବଂ ବୈରାଗ୍ୟକେ ଦ୍ୱାରା
ଜ୍ଞାନକା ସମ୍ପାଦନ ତଥା ଜ୍ଞାନକୀ ରକ୍ଷା ଭୀ ପୁରୁଷ କର ସକତେ ହୈଂ ।
ସ୍ୱାମୀଜୀନେ ପରିମିତ ଶବ୍ଦୋଂମେଂ ଇସ ପ୍ରକାର ଉତ୍ତର ଦିୟା, ``ଆପକା ମତ
ବିଲକୁଲ ଠୀକ ହୈ । ମୈଂ ଭୀ ଉସକା ଅନୁମୋଦନ କରତା ହୂଁ । ପରନ୍ତୁ ମୈଂ
ତୋ କେବଲ ପ୍ରକୃତି ସୌନ୍ଦର୍ୟକେ ତଥା ଉସକେ ଦ୍ୱାରା ଅନାୟାସେନ ପରମେଶ୍ୱର
ସୌନ୍ଦର୍ୟ କେ ନିତ୍ୟନିରନ୍ତର ରସାସ୍ୱାଦନ ମେଂ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ହୋକର ପ୍ରତିବର୍ଷ
ଉସ ପ୍ରାନ୍ତମେଂ ଜାୟା କରତା ହୂମ୍ । ଔର ଅଲସତା ଏବଂ ଚଞ୍ଚଲତାକୋ ଛୋଡ଼
କର ସଶ୍ରଦ୍ଧ ଅଧ୍ୟାତ୍ମ ସାଧନା କରନେ ବାଲେ ଅଧିକାରୀ ପୁରୁଷୋଂ କେ ଲିଏ
ଭୀ ଅପନୀ ଅଲୌକିକ ଶାନ୍ତି, ମହିମା, ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ବାତାବରଣ ସେ ବିଶ୍ୱ
ବିଖ୍ୟାତ ଯହ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡକା ଭୀ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ମହାନ ସହାୟକ ତଥା ଲାଭ
ଦାୟକ ହୋତା ହୈ । `` ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ କେ ଇସ ପ୍ରକାର କେ ନାନା ଲୋକୋତ୍ତର
ଚରିତ ଏବଂ ଉପଦେଶୋଂ କା ବର୍ଣନ କରନେକା ଯହ ଅବସର ନହୀଂ ହୈ ।
ସଙ୍କ୍ଷେପସେ ଇତନା ମାତ୍ର କହନା ଚାହତା ହୂଂ କି ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ
ଗୋମୁଖ ପ୍ରାନ୍ତକା ଅତ୍ୟଧିକ ପ୍ରେମାଦର କରତେ ହୈଂ, ଔର ଉସକେ ପ୍ରମାଣ ହୈଂ
ଯେ ଛୋଟୀ ସୁନ୍ଦର ସରସ କୃତିୟାମ୍ । ବୁଦି ପୂର୍ୱକ ହୀ ହମନେ ଇନ ଗ୍ରନ୍ଥୋଙ୍କୋ
``ସୁନ୍ଦର, ସରସ'' ଦୋ ବିଶେଷଣ ଦିୟେ ହୈଂ । କ୍ୟୋଙ୍କି ସାହିତ୍ୟ
ଗୁଣୋଂସେ ରହିତ, ରସଶୂନ୍ୟ, କେବଲ ଚାର ପାଦବାଲେ ପଦସମୁଦାୟ କବି
କର୍ମମର୍ମଜ୍ଞ ପଣ୍ଡିତୋଙ୍କୀ ମଣ୍ଡଲୀମେଂ ଚତୁଷ୍ପାତ୍ ନାମସେ ହୀ ବିଦିତ ହୈ;
ସୁନ୍ଦର, ସରସ କୃତି ଯା ରଚନାକେ ନାମ ସେ ତଭୀ ଶ୍ଲାଘିତ ହୁଆ କରତେ
ଯଦି ଗ୍ରନ୍ଥ ସାହିତ୍ୟ ଗୁଣ ଯୁକ୍ତ ଏବଂ ରସ ପୂରିତ ହୋ ।
ହିମାଲୟ ସ୍ୱୟଂ ହୀ ଏକ ମହାନ ବିଭୂତି ହୈ । ଅତଃ ବହ ଈଶ୍ୱରାଂଶ ହୀ
ହୈ । ଇସମେଂ ଫିର ଜୋ ଜଗଦେକ ବନ୍ଦ୍ୟା, ଦିବ୍ୟ ବୈଭବବତୀ, ଭଗବତୀ
ଭାଗୀରଥୀ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ ଅପନେ ଶୁଦ୍ଧ, ଅକଲୁଷ ସର୍ୱାଙ୍ଗ ସୁନ୍ଦର ବାଲିକା
ରୂପସେ ବହତୀ ହୈଂ, ଔର ଇସ କାରଣ ସେ ହୀ ଜୋ ଅତିଶୟ ପାପ-ନାଶିନୀ ହୈ,
ଉନକେ ମାହାତ୍ମ୍ୟକା ବର୍ଣନ ହୀ କ୍ୟା କରନା ?
ଧର୍ମ କୀ ଦୃଷ୍ଟି ଜିନ୍ହେଂ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ, ଐସେ ଆଜକଲକେ ଅପନେ ଲୋଗଭୀ
ସୃଷ୍ଟି ସୌନ୍ଦର୍ୟକୀ ଦୃଷ୍ଟିମେ ଭୀ ଯଦି କୋଈ ସର୍ୱୋତ୍ତମ ବସ୍ତୁ ଦେଖନା
ଚାହେଂ ତୋ ଗୌମୁଖ କା-ଜହାଂ ସେ ଗଙ୍ଗା ନିକଲନୀ ଶୁରୁ ହୋତୀ ହୈ ଉସ ଅଦ୍ଭୁତ
ସ୍ଥାନକା-ଦର୍ଶନ କରନା ଜରୂରୀ ହୈ । ଉସ ଅମତ ସୃଷ୍ଟି ସୌନ୍ଦର୍ୟ
କେ ଦର୍ଶନସେ ଅପନେ ଆପ କୈସେ ଭୀ ଶୂନ୍ୟ ହୃଦୟବାଲେ ପୁରୁଷ କେ ଭାବ
ବଦଲ ଜାୟେଙ୍ଗେ ତୋ ଫିର ଧର୍ମ ଭାବନା ଜିସମେଂ ହୈ, ଉସ କୀ କଥା ହୀ କ୍ୟା
କହନା ? ଧର୍ମ ବୁଦ୍ଧି ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ତୀର୍ଥୋଂ ମେଂ ଭ୍ରମଣ, ସ୍ନାନ,
ଭଜନ ଔର ଦାନ ଆଦି ପରମ୍ପରାଗତ ଅଦୂଷିତ ସତ୍କର୍ମୋଂ କେ ଅନୁଷ୍ଠାନ କୋ
କିସୀ ଅଧିକାରିୟୋଙ୍କେ ଲିୟେ କିସୀ ସୀମା ତକ କଲ୍ୟାଣ କେ ସାଧନ ମାନ କରକେ
ହୀ ଅଦ୍ୱୈତ ବ୍ରହ୍ମବାଦୀ ହୋତେ ହୁଏ ଭୀ ବିଚାର-କଲା କୋବିଦ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀନେ
ଇନ ଗ୍ରଂନ୍ଥୋଂ କୀ ରଚନା କୀ ହୈ ।
ପ୍ରଥମାବୃତ୍ତି ଝଟପଟ ଖତମ ହୋ ଗୟୀ ଔର ଇସ ଦୂସରୀ ଆବୃତ୍ତି କୀ
ମାଙ୍ଗ ଆନେ ସେ ଇସେ ଫିର ପ୍ରକାଶିତ କରନେ କା ଭାଗ୍ୟବାନ ତଥା ଆପକେ
ଅନୁଗ୍ରହ କା ଭାଜନ ଭୀ ହୁଆ ହୂଁ ।
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ତଥା ଗଙ୍ଗେତ୍ତରୀ ଭକ୍ଷ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ କୀ ଜୟ !
ଅପକା ବିଧେୟ ଅହମଦାବାଦ
ଅହମଦାବାଦ । ୧୦ ବଲ୍ଲଭରାମ ଶର୍ମା, ବୈଦ୍ୟରାଜ ବା୦ ୧୫-୨୦୪୬
ଆୟୁବାଚାର୍ୟ, ବନସ୍ପତି ଶାସ୍ତ୍ରୀ ତୀସରୀ ଆବୃତ୍ତିକୀ ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଈ ।
ଗ୍ରନ୍ଥ କୀ ଉପୟୋଗିତା ଔର ସୌନ୍ଦର୍ୟ ବଢ଼ାନେ କେ ଲିୟେ ଗ୍ରନ୍ଥକାର ପୂଜ୍ୟ
ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ ସେ ହୋ ରଚିତ କୁଛ ନୟେ ପଦ୍ୟୋଂ କୋ ଗ୍ରନ୍ଥ ମେଂ ତତ୍ର ତତ୍ର
ମିଲାକର ଇସପର ଇସେ କୁଛ ବଧିତରୂପସ୍ୱୀ ପ୍ରକାଶିତ କର ରହା ହୂଁ ।
ଅହମଦାବାଦ ୨୫-୨-୧୯୫୩
ବନବାଣୀ
ପଶ୍ୟନ୍ତୁ କେଚିଦମଲଂ ଜଲମେବ ଗଙ୍ଗେତ୍ୟନ୍ୟେ ବୟନ୍ତୁ ଭବୟନ୍ତ୍ରବିମୁକ୍ତିହେତୁଃ ।
ଶ୍ରୀମୂଲଶକ୍ତି ରଖିଲେଶ୍ୱରରୂପରୂପିଣ୍ୟାନନ୍ଦକନ୍ଦମିତି ନିତ୍ୟମୁପାସ୍ମହେ ତ୍ୱାମ୍ ॥ (ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରମ୍)
ଅଥ କିଂଲକ୍ଷଣକଂ ପବିତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରମିତ୍ୟାକାଙ୍କ୍ଷାୟାମିଦଂ ବଦାମୋ
ଯଦକୃଚ୍ଛ୍ରେଣୈବ ପବିତ୍ରଭାବଭାବକତ୍ୱଂ ତଲ୍ଲକ୍ଷଣମିତି । ପବିତ୍ରେଷୁ ଚ
ଭାବେଷୁ ଭାବୁକତମଃ ଖଲୁ ପାରମେଶ୍ୱରୋ ଭାବ ଇତି ସର୍ୱସମ୍ମତିପତ୍ରମ୍ । ତଥା
ଚୈକାନ୍ତତୟୈତଲ୍ଲକ୍ଷଣଲକ୍ଷିତାନି ତ୍ରିପଥଗୋଚରାଦୀନ୍ୟୁତ୍ତରାଖଣ୍ଡମୂର୍ଦ୍ଧନ୍ୟାନି
କ୍ଷେତ୍ରାଣୀତି ଲକ୍ଷଣପ୍ରମାଣାଭ୍ୟାଂ ପାବିତ୍ର୍ୟସିଦ୍ଧିସ୍ତେଷାମ୍ ।
ନନୁଲକ୍ଷଣମିଦମସମ୍ଭବଦୋଷ ବିଦୂଷିତଂ, ଯତସ୍ତତ୍ରତ୍ୟାନାମବିଶେଷତୟା
ନିରବଶେଷାଣାମପି ପୁରୁଷାଣାଂ, ତଥା ଶାର୍ଦୂଲମାଲ୍ଲୂକପ୍ରଭୃତୀନାଂ
ତିରଶ୍ଚୀନାନାଞ୍ଚ ପବିତ୍ରଭାବଭାବିତା ପ୍ରସଜ୍ୟତ ଇତି ଚେତ୍ ,
ପ୍ରସଜ୍ୟତାଂ ନାମ ! ତତଃ କିଂ ବିଭେତି ଭବାନ୍ ? ଅଶ୍ୟମସ୍ତି ହି ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରାଦି
ପୁଣ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରବର୍ତିନାଂ ସର୍ୱେଷାମପି ପ୍ରାଣିନାମନିତରସାଧାରଣଃ ପବିତ୍ର ଭାବଃ ।
କିନ୍ତୁ ସ୍ୟାଦୟଂ ପ୍ରୌଢବାଦଃ । ତଥାଽପି କ୍ରିୟା ଖଲୁ କରଣ କାରକମପି
ସମପେକ୍ଷତେ ସ୍ୱଜନୁଷି, ନ କେବଲ ଶରଣଂ, କିନ୍ତୁ ପଟୁକରଣମପେକ୍ଷତ
ଇତି ଶାସ୍ତ୍ରକୃତ୍ସମୟଃ । ତଥା ଚ ସତି, ଯଦି କରଣାପଟୁତୟା ସମ୍ୟଗିବ
ଯଃ କଶ୍ଚିଦ୍ୱସ୍ତୁନିଷ୍ଠଗୁଣ ଗ୍ରହଣାସମର୍ଥସ୍ତର୍ହି ଗୁଣବିରହବିଶିଷ୍ଟଂ
ବସ୍ତୁ କଥଂ ସ୍ୟାତ୍ ୧ ହନ୍ତ ! ହନ୍ତ ! ଯଦି ସେବକୋ ନ ପଶ୍ୟତି
ପ୍ରଚଣ୍ଡମାର୍ତଣ୍ଡମଣ୍ଡଲ-ଗତଂ ପ୍ରଭାପଟଲଂ, କିମୁ ତତ୍ତମୋମଣ୍ଡଲମତଃ
ସମ୍ପଦ୍ୟତ ? ନ କଦାପି । ଏବମେବ ହି ଯଦି ଯୋଗ୍ୟକରଣ ନିର୍ଧନତୟା ନାଲଂ
କଶ୍ଚିଦ୍ଗଙ୍ଗୋଦୟାଦିସ୍ଥାନାନାଂ ପାବିତ୍ର୍ୟଗୁଣମପ୍ରତିଷ୍ଟମ୍ଭମାସ୍ୱାଦୟିତୁଂ ,
ତର୍ହି ତଦ୍ଦେଶନିଷ୍ଠନୈସର୍ଗିକତଦ୍ଗୁଣବିରହଃ କଥମୁପବପ୍ୟେତ ?
ଅତଶ୍ଚ ନୂନମନବଦ୍ୟଲକ୍ଷଣସମନ୍ୱୟାତ୍, ଅର୍ଥତଃ ସୁଖେନାଧ୍ୟାତ୍ମିକାଦି
ମେଧ୍ୟଭାବଜନକତ୍ୱଗୁଣୟୋଗାଦିଦଂ ଜହ୍ନୁଜୋଦାରଂ ପୂତାତ୍ପ୍ରଭୂତତରଂ
କ୍ଷେତ୍ରାମତ୍ୟତ୍ର ନାସ୍ତି ସଂଶାତିଲେଶଃ । ଅହା ? ଖଲୁ ଦିବ୍ୟ ଦିବ୍ୟେନ
ପ୍ରାକୃତିକସୁନାମୌଷ୍ଠବ ବିତାନେନ, ପ୍ରଶାନ୍ତୈକାନ୍ତତରେଣ
ଚ ନିଜାଦକ ଚକ୍ରବାଲାନ୍ତରାଲନାଥ ଚ ପତିତପାବନ୍ୟା
ନିତ୍ୟନିର୍ମଲ ନିରର୍ଗଲସଲିଲ-ପ୍ରବାହେ, ତତଶ୍ଚ ପରିତଃ ଶଶ୍ୱତ
ପାରମେଶ୍ୱରଭାବପ୍ରସାରଣବୈଭବେନୈତଦତୁଲିତ ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ଜେଜୀୟତେଽସ୍ମିନ୍
ଜଗତି । ଅତଏବ ଚ ପୃଥିବୀପୃଷ୍ଠନିଷ୍ଠାନାମଖିଲପୁଣ୍ୟସ୍ଥଲୀନାଂ
ଗଣନାପ୍ରସଙ୍ଗେ ସୁଷ୍ଠୁ କନିଷ୍ଠି କାମତିରଭସରଂହସାଽଧିତିଷ୍ଠତାୟଂ
ଗାରଶରଃସ୍ଥଲୀତି ନଶ୍ଚପ୍ରଚ ମେତତ୍ । ଅପି ଚେହ
ବହୁଷୁ ସୁସମ୍ମତେଷ୍ୱପି ପୁଣ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ, ହନ୍ତ ! ହନ୍ତ
କାଲସ୍ୟନ୍ଦନମଧିରୂଢାୟା ଅପାବିତ୍ର୍ୟପିଶାଚିକାୟା ନିଜବୟସ୍ୟାଜନୋପାସ୍ୟମାନାୟା
ମହତୋଲ୍ଲାସୟାତ୍ରାକୋଲାହଲେନ, ବୀଭତ୍ସତରେଣ ଚାଟ୍ଟହାସେନ, ସମନ୍ତତୋ
ମୁଖରୀକ୍ରିୟମାଣେଷୁ ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନାସଙ୍କାଶମନ୍ଦସ୍ମିତବିକସିତମୁଖୀ
ସତ୍ତ୍ୱସଂହନନା ଶ୍ରୀପାବିତ୍ର୍ୟଦେବତାଽଦ୍ୟାପ୍ୟକମ୍ପମାନା
ଶାନ୍ତ୍ୟାଦିସ୍ୱସଖସମ୍ବଜୁଷ୍ଟାଽଭିରକ୍ଷତ୍ୟକୁତୋଭୟମିମାଂ ଭଗୀରଥତପେ
ଭୁବମିତ୍ୟହୋ ! ମହାନମ୍ୱାୟା ଅନୁଗ୍ରହଃ ॥
ତତ୍ତାଦୃଶଗୁଣଗରିମ୍ଣୋ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରସ୍ୟ,
ତଥାଽନ୍ୟାସାଚେଦରଦେଶସ୍ୟୋଦ୍ରକ୍ସୀମାବର୍ତିନୀନାଂ ପୁଣ୍ୟବସୁନ୍ଧରାଣାଂ
ସୌମ୍ୟକାଶୀ, ହୃଷିକେଶ, ବଦରୀଶ, କୈଲାସ ଶୈଲପ୍ରମୁଖାଣାଂ
କତୃମୁପକାନ୍ତା ପୌନ:ପୁନ୍ୟେନ ତୀର୍ଥୟାତ୍ରା ମୁଖ୍ତନୂରୁହାଣାଂ ଜାତକର୍ମ
ମହୋତ୍ସବାତ୍ ପ୍ରାଗେବ ଦକ୍ଷିଣ ଦେଶସ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ସୀମାତଶ୍ଚେତଃ ସ୍ୟନ୍ଦନ
ମଧିରୋହଦ୍ଭରମାଭିର୍ମଙ୍କ୍ଷୁ ଶବ୍ଦାବଗତତତ୍ତତ୍ପ୍ରଭାବମହୋଦୟୈଃ ।
ମନୋମୁକୁ ଜିଘନ୍ତୁ ତତ୍ରଭବନ୍ତଃ । ତତ୍ଫଲଂ ତୁ ସ୍ୱୟଂ ଶ୍ରୀମନ୍ତ ଏବ ହି
ଜାନନ୍ତୀତ୍ୟୁପରମ୍ୟତ ଇତି ଶମ୍ ॥
ଯତ୍ସୂତ୍ରୟନ୍ତ୍ରିତଂ ବିଶ୍ୱଂ ନରୀନର୍ତି ଜଗତ୍ତ୍ରୟମ୍ ॥
ସନ୍ତସ୍ତମେବ ପୃଚ୍ଛନ୍ତୁ ଯଦତ୍ର ସ୍ଖଲିତଂ ମମ ॥
ଇତ ଉତ୍ତରକାଶୀ
ନିଃସ୍ୱାନାମସ୍ୱାମୀ ୭-୧୨-୧୯୩୬
ବାମୀ ତପୋବନମ୍
॥ ଶ୍ରୀହରିଃ ॥
ଭୂମିକା
ଇସ ଶୋକ ମୋହ ସନ୍ତାପପୁର୍ଣ ସଂସାରମେଂ ଯଦି ତ୍ରିତାପନାଶିନୀ କଲକଲନିନାଦିନୀ
ମୁନିମନହାରିଣୀ ଭଗବତୀ ଭାଗୀରଥୀ ନ ହୋତୀ, ତୋ ହମ ସର୍ୱ ସାଧନଶୂନ୍ୟ
ପାମର ପ୍ରାଣିୟୋଂ କେ ଲିୟେ ଯହ ପୃଥ୍ୱୀ ନରକକେ ସମାନ ବନ ଜାତୀ । ଇସ ସର୍ୱ
ସାଧନବିହୀନ କଲିକାଲ ମେଂ ଭଗବତୀ ସୁରସରି ହୀ ହମ ପାପିୟୋଙ୍କା ଏକ ମାତ୍ର
ସହାରା ହୈ । ଜିସ ସଂସାର ମେଂ ପଗ ପଗ ମେଂ ପାପ ହୋନେ କୀ ସମ୍ଭାବନା ହୈ,
ଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସ ମେଂ ଭୀ ଜହାଂ ହିଂସା ହୈ, ଉସ ଜଗତ ମେଂ ପାପସେ ପୈଦା ହୁଆ
ଯହ ପ୍ରାଣୀ ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦ କାର୍ୟ କରହୀ କୈସେ ସକତା ହୈ ? କିନ୍ତୁ ଧନ୍ୟ ହୈଂ
ବେ ରାଜର୍ଷି ଭଗୀରଥ ଜିନକେ ଚିର କାଲକେ ତପସେ ଲୋକପିତାମହ ଭଗବାନ
ବ୍ରହ୍ମଦେବ ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଏ ଔର ଜିନ୍ହୋଂନେ ଇସ ପାପପୂରିତ ଧରାଧାମପର ପାପୋଂ କୋ
ସମୂହ ନଷ୍ଟ କରନେବାଲୀ ଦେବସରିତାକେ ତ୍ରିତାପ ନାଶକ ସୁଧାକା ସବ କେ ଲିୟେ
ସୁଲଭ ବନା ଦିୟା । ସୁନା ହୈ କଲ୍ପତରୁକେ ନୀଚେ ବୈଠନେ ସେ ସଭୀ ପ୍ରକାର
କୀ ବାଞ୍ଛାୟେଂ ପୂର୍ଣ ହୋଜାତୀ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଉସ କଲ୍ପତରୁକେ ଦର୍ଶନ କିତନେ
ଲୋଗୋଂନେ କିୟେ ହୈଂ ? ସୁନା ହୈ ଶଶି ସମ୍ପୂର୍ଣ ସନ୍ତାପୋଂ କୋ ମେଣ୍ଟ ଦେତେ
ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ବିରହିଣୀ ସଦା ଶଶିକୋ ଖରୀଖୋଟୀ ହୀ ସୁନାତୀ ରହତୀ ହୈ, ଫିର
ଶଶି ବେଚାରେ ଏକ ଦିନ ପୂର୍ଣ ରୂପ ସେ ଦର୍ଶନ ଦେତେ ହୈଂ । ତାପକୋ ମେଟନେବାଲେ
ଶଶି ତୋ ସାଲ ମେଂ ଏକ ଦିନ ହୀ ଶାୟଦ ଯେ ପୂର୍ଣିମା କେ ଦିନ ଉଦିତ ହୋତେ ହୈଂ ।
କିନ୍ତୁ ଯେ ଭାଗୀରଥୀ ସୁଧାସରିତା ତୋ ସଦା ସଂସାରୀ - ସନ୍ତାପୋଂସେ ସନ୍ତପ୍ତ
ପ୍ରାଣିୟୋଂ କେ ପାପୋଂ କୋ ବିନା ଭୂମିକା ବିଶ୍ରାମ କେ ନିରନ୍ତର ଧୋତୀ ରହତୀ ହୈଂ ।
ଇନକେ ଯହାଂ ଭେଦଭାବ ନହୀଂ, ଉଞ୍ଚନୀଚକା ଧ୍ୟାନ ନହୀଂ; ସମୟ ଅସମୟକା
ବିଚାର ନହୀଂ; ପାତ୍ର ଅପାତ୍ର କୀ ପରିଭାଷା ନହୀଂ; ଛୋଟେ ବଡ଼େ ପାପୋଂ କା
ହିସାବ ନହୀଂ । ଯହାଁ ତୋ ``ଦରସ ପରସ ଅରୁ ମଞ୍ଜନ ପାନା । କଟ ହି
ପାପ କହୈଂ ବେଦ ପୁରାନା ।'' ବେଦପୁରାଣ ଇସକେ ସାକ୍ଷୀ ହୈଂ । ଦର୍ଶନ କରନା
ଦୂର କୀ ବାତ ହୈ । ପୁରାଣ ତୋ ପୁକାର ପୁକାର କର କହ ରହୀ ହୈ :-
ଗଙ୍ଗା ଗଙ୍ଗେତି ଯୋ ବ୍ରୂୟାଦ୍ୟୋଜନାନାଂ ଶତୈରପି ।
ମୁଚ୍ୟତେ ସର୍ୱପାପେଭ୍ୟୋ ବିଷ୍ଣୁଲୋକଂ ସ ଗଚ୍ଛତି ॥
କୈଲାସପର ସ୍ଥିତ ଶିବଜୀକୀ ଜଟାଓଂସେ ବହକର ବେ ବର୍ଫକେ ନୀଚେ ୨
ବଦରିକାଶ୍ରମକେ ସମୀପସ୍ଥ ଏକ ପର୍ୱତପର ଆତୀ ହୈ, ଉସ ସ୍ଥାନକୋ
``ଗୋମୁଖ'' କହତେ ହୈଂ । ବହାଂ ଗୌକେ ମୁଖକେ ସମାନ ବର୍ଫ
କୀ ଗୁଫା ହୈ ବସ ଉସୀ ଗୁଫା ମେଂ ସେ ସର୍ୱ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ
କେ ଦର୍ଶନ ହୋତେ ହୈଂ । ବହାଂ ସେ ୧୩-୧୪ ମୀଲ ନୀଚେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀସ୍ଥାନ
ହୈ; ଜହାମ୍ପର ବୈଠ କର ରାଜର୍ଷି ନେ ଘୋର ତପସ୍ୟା କୀ ଥୀ । ବହୀଂ
ଗୌରୀକୁଣ୍ଡ ହୈ; ଔର ବହୀମ୍ପର ବେ ଅପନେ ଦିବ୍ୟସ୍ୱରୂପସେ ସଦା ବିଚରଣ
କରତୀ ରହତୀ ହୈ । ଇସୀଲିୟେ ଉସ ସ୍ଥାନକା ନାମ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ହୈ । ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀକା
ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ କିତନା ମନୋରମ ହୈ, କିତନା ନୟନାଭିରାମ ହୈ, କି
ଇସକା ବର୍ଣନ କରନା ଇସ ନିର୍ଜୀବ ଲେଖନୀକୀ ଶକ୍ତି କେ ବାହିରକୀ ବାତ ହୈ ।
ଚାରୋଂ ଔର କେ ସୁନ୍ଦର ହରିୟାଲୀ, ଭୋଜପତ୍ର ଔର ଦେବଦାରୁ କେ ଦର୍ଶନୀୟ
ଔର ନୟନାଭିରାମ ତରୁଓଙ୍କୀ ସଘନ ପଙ୍କ୍ତିୟାଂ ଶ୍ୱେତରଜତ କେ ସମାନ
ସ୍ୱଚ୍ଛ ଔର ଚମକ ଲେ ପର୍ୱତ ଦର୍ଶକକୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋ ଅତୃପ୍ତ ବନାତେ
ରହତେ ହୈଂ; ବହାଁ ଖଡ଼େ ହୋତେ ହୀ ହୃଦୟ ଥିରକନେ ଲଗତା ହୈ,
ମନମେଂ ମୀଠୀ ୨ ହିଲ ରେ ଉଠନେ ଲଗତୀ ହୈଂ । ଅହା ! ଉସ ଅନୁପମ ଦୃଶ୍ୟ
ଔର ଅକଥନୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ୟରାଶିକା ବର୍ଣନ କୌନ କରନେ ମେଂ ସମର୍ଥ ହୋ
ସକତା ହୈ ? ବସ ଇତନା ହୀ କହା ଜା ସକତା ହୈ, ``ଗିରା ଅନୟନ ନୟନ
ବିନୁ ବାନୀ ।'' ।
ଚିରକାଲସେ ମେରୀ ଅଭିଲାଷା ଥୀ, କି ଜହାଂ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ନିତ୍ୟ ନିବାସ
ହୈ, ଜହାଁ ଭଗୀରଥକୀ ତପୋଭୂମି ହୈ ଔର ଜହାଂ ଗୌରୀ ଅପନୀ ସଖିୟୋଂ କେ
ସହିତ ସଦା ବିଚରଣ କରତୀ ହୈଂ । ଉସ ଅନୁପମ ସ୍ଥାନ କା ଦର୍ଶନ କରକେ
ଅପନେ ନେତ୍ରୋଂ କୋ କୃତାର୍ଥ କରୂ ଔର ବହାଂ ସ୍ନାନ କରକେ ଅପନେ ପାପ ତାପୋଂ
ସେ ମୁକ୍ତ ହୋଉ । କଈ ବାର ସଂୟୋଗ ଜୁଟା କିନ୍ତୁ ବୀଚ ମେଂ ହୀ ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ ହୋ
ଗୟା, କ୍ୟୋଙ୍କି ବହାଂ ଜାନେ କେ ଲିୟେ ଅନନ୍ତ ପୁଣ୍ୟୋଙ୍କୀ ଆବଶ୍ୟକତା ହୈ ।
ପାର ସାଲ ଯହ ସଂୟୋଗ ବନ ଗୟା । ହରିଦ୍ୱାର ତକ ତୋ କଈ ବାର ଜାନା
ପଡ଼ା ହୈ ଔର ବହାଂ ଚିରକାଲ ତକ ନିବାସ ଭୀ କିୟା ହୈ । ହରିଦ୍ୱାର
ସେ ହୀ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ ଅପନେ ପିତା ଗିରିରାଜକୀ ଗୋଦୀସେ ଉତର କର ପୃଥ୍ୱୀପର
ପଧାରୀ ହୈଂ; ଅତଃ ହରିଦ୍ୱାର ହୀ ଇନକା ଆଦିସ୍ଥାନ ସମଝା ଜାତା ହୈ ।
ପ୍ରୟାଗମେଂ ଶ୍ରୀ ଯମୁନାଜୀସେ ମିଲୀ ହୈଂ ଔର ବଡ଼ୀ ହୁଈ ହୈଂ, ଯହ ଇନ
କା ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନ ହୈ । ଔର ଗଙ୍ଗାସାଗର ମେଂ ଜାକର ଯେ ସମୁଦ୍ର କେ ସାଥ
ଏକୀଭୂତ ହୋ ଗଈ ହୈଂ, ଅତଃ ଯହ ଇନକା ଅନ୍ତିମ ସ୍ଥଲ ହୈ ॥
ହରିଦ୍ୱାର ମେଂ ଗଙ୍ଗାଜୀ ନେ ଅପନା ବାଲଚାପଲ୍ୟ କୁଛ କମ କର ଦିୟା ହୈ,
ବେ ସୟାନୀ ବାଲିକାକୀ ତରହ କୁଛ ଗମ୍ଭୀର ହୋଗଈ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ସ୍ୱଭାବମେଂ
ଚୁଲବୁଲାପନ ବହାଁ ଭୀ ମୌଜୂଦ ହୈ । ହୃଷୀକେଶ ମେଂ ଯହାଂସେ କୁଛ
ଚାପଲ୍ୟ ବିଶେଷ ହୈ; ଜ୍ୟୋଂ ଜ୍ୟୋଂ ଆଗେ ବଢ଼ତେ ଜାଇୟେ, ତ୍ୟୋଂ ହୀ ତ୍ୟୋଂ
ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ବାଲସୁଲଭ ଚାପଲ୍ୟକେ ସାଥ ତୁମ୍ହାରା ମନ ନୃତ୍ୟ କରନେ
ଲଗେଗା । ଦେବପ୍ରୟାଗ ମେଂ ଅଲକନନ୍ଦାକେ ସାଥ ଇନକୀ କୁସ୍ତୀ ଦେଖକର ତୋ
ମନ ପ୍ରେମାନନ୍ଦମେଂ ବିଭୋର ହୋ ଜାତା ହୈ ।
ଉତ୍ତରକାଶୀ ମେଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ଛଟା ବିଚିତ୍ର ହୀ ହୈ । ଜ୍ୟୋଂ ଜ୍ୟୋଂ ଆଗେ ବଢ଼ତେ
ଜାଇୟେ, ଇନକେ ଜଲମେଂ ଶୀତଲତା, ସ୍ୱଚ୍ଛତା, ଚଞ୍ଚଲତା ଔର ଚପଲତା
ବଢ଼ତୀ ହୀ ଦିଖାଈ ଦେଗୀ । ଜହାଂ ପର ବରୁଣା ଔର ଅସୀକେ ସଙ୍ଗମ ହୁଏ
ହୈଂ, ବେ ଦୋନୋଂ ସ୍ଥାନ ପରମରମ୍ୟ ଦର୍ଶନୀୟ ଔର ମନମୋହକ ହୈଂ ।
ଆଗେ ``ଭାସ୍କର ପ୍ରୟାଗ'' (ଭଟବାଟୀ) ଆ ଜାତା ହୈ । ଐସୀ କିଂବଦନ୍ତୀ ହୈ,
କି ଆଚାର୍ୟଚରଣ ଭଗବାନ ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ୟ ସେ ପହଲେ ଔର ପୀଛେ
ଭୀ ବହୁତ କାଲତକ କୋଈ ଭୀ ଯାତ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ତକ ନହୀଂ ପହୁଞ୍ଚତା ଥା ।
ଭଟବାଟୀ ମେଂ ହୀ ଶ୍ରୀଭାଗୀରଥୀଜୀ କା ପୂଜନ ହୋତା ଥା । ବହୀଂସେ ଦର୍ଶନ
କର କେ ଯାତ୍ରୀ ଲୌଟ ଆତେ ଥେ । ଭଟବାଟୀ ସେ ଆଗେ ହରସଲ ( ହରିପ୍ରୟାଗ
) ତକକା ଦୃଶ୍ୟ ତୋ ମନୁଷ୍ୟକୀ କଲ୍ପନା କେ ବାହିର ହୈ । ଯହାମ୍ପର
ଗଙ୍ଗାଜୀକା ପ୍ରୟାଗ କା ସା ଦୃଶ୍ୟ ହୈ, ଯହାଁ ନ ଛୋଟୀ ବାଲିକାକୀ ତରହ
ଚିଲ୍ଲାତୀ ହୈ, ନ ଚପଲତା କରତୀ ହୈ । ହରସଲ ମେଂ କଈ ଗଙ୍ଗାୟେଂ
ଆକର ଭାଗୀରଥୀ ମେଂ ମିଲୀ ହୈଂ । ବହ ଦୃଶ୍ୟ ଲେଖନୀ ସେ ଅଙ୍କିତ କିୟା
ହୀ ନହୀଂ ଜା ସକତା । ହରସଲସେ ଏକ ପ୍ରକାର ସେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ହୀ ଆ ଜାତୀ ହୈ ।
ବହାଂସେ ଦୋ ମୀଲ ଆଗେ ଧରାଲୀ ହୈ । ଯହ ସ୍ଥାନ ବଡ଼ା ହୀ ରମଣୀୟ ହୈ ।
ଯହାଂସେ ତୀନ ମୀଲ ପର ଜହ୍ନୁଋଷି କା ସ୍ଥାନ ହୈ । ଅକସ୍ମାତ୍ ସାମନେ ହର
ହର କରତୀ ହୁଈ ଭୂଟାନୀ ଗଙ୍ଗା ଦିଖାଈ ଦେତୀ ହୈ, ଜିସକୋ ସ୍ୱାମୀଜୀନେ ଇସ
ଗ୍ରନ୍ଥମେଂ ``ଜହନୁ ଗଙ୍ଗ'' ନାମସେ ବର୍ଣନ କିୟା ହୈ । ଯେ ଆକାର
ପ୍ରକାର ମେଂ ଭାଗୀରଥୀଜୀସେ ବଡ଼ୀ ହୈ, ଇନ କା ଜଲ ବିଚିତ୍ର ହୈ, ଗଙ୍ଗାଜୀ
ମେଂ ମିଲତେ ହୀ ବହ ଉନ୍ହୀଂ କେ ରୂପ ରଙ୍ଗ ଔର ଆକାର ପ୍ରକାରକା ବନ ଜାତା
ହୈ । ଯହୀଂ ସେ ଭୈରବଘାଟୀକୀ ଚଢ଼ାଈ ପ୍ରାରମ୍ଭ ହୋତୀ ହୈ । ଯହାଂ
ସିନ୍ଦୂରିୟେ ରଙ୍ଗ କା ଏକ ଜଲକା ସ୍ରୋତ ହୈ, ଊପର ଭୈରୋଞ୍ଜୀକୀ ବିକରାଲ
ମୂର୍ତି ହୈ, ଜୋ ଦର୍ଶକୋଙ୍କୋ ସାନ୍ତ୍ୱନା ଦେତୀ ହୈ । ବସ, ଅବ କ୍ୟା ହୈ,
ଅବ ତୋ ବାଜୀ ମାର ଲୀ, ୫-୬ ମୀଲ ଦୌଡ଼ତେ ଦୌଡ଼ତେ ଚଲିଏ, ଅବ ନ
ଚଢ଼ାଈ ନ ଉତରାଈ, ଦେଶମେଂ ସଡ଼କୀ ତରହ କୂଦତେ ଚଲିୟେ । ଦୂର
ସେ ହୀ ବରଫୋଂ ସେ ଢକେ ଚାଁଦୀକେ ପର୍ୱତ ଦିଖନେ ଲଗେଙ୍ଗେ । ହର ହର ହୂ
ହୂ କେ ଶବ୍ଦୋଂ ସେ ଘବଡ଼ାଇୟେ ନହୀଂ । ଯହ ଗୌରୀକୁଣ୍ଡ କା ଶବ୍ଦ ହୈ ।
ପଚାସୋଂ ଗଜ ନୀଚେ ଏକ କୁଣ୍ଡ ହୈ, ଉସ କୁଣ୍ଡ ମେଂ ଗଙ୍ଗାଜୀ କୀ ସମସ୍ତ
ଧାରା ବଡ଼େ ଜୋରୋଂସେ ଶବ୍ଦ କରତୀ ହୁଈ ଚିଲ୍ଲାତୀ ଔର କିଲକାରତୀ ହୁଈ
ନୀଚେ ଗିରତୀ ହୈ । ବହ ଦୃଶ୍ୟ ବସ ବହୀ ହୈ, ଉସକୋ ଉପମା କ୍ୟା ଦେ ? ।
କିଂବଦନ୍ତୀ ହୈ କି ଗୌରୀକୁଣ୍ଡକେ ନୀଚେ ଏକ ଶିବଲିଙ୍ଗ ହୈ, ସମସ୍ତ
ଧାରା ଉସୀ ଶିବଲିଙ୍ଗ କେ ଊପର ଗିରତୀ ହୈ, ଇସୀଲିୟେ ଗୌରୀକୁଣ୍ଡସେ ଆଗେ
କେ ଜଲକୋ ଶ୍ରୀରାମେଶ୍ୱରନାଥଜୀ ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ କରତେ । ଗୌରୀକୁଣ୍ଡ ହୀ
ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ହୈ; ଯହାଂସେ ଥୋଡ଼ୀ ଦୂର ପର ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ କା ଏକ ବିଶାଲ
ମନ୍ଦିର ହୈ; ଇସକେ ଭୀତର ଅଷ୍ଟଧାତୁ କୀ ଶ୍ରୀ ଭାଗୀରଥୀଜୀ କୀ ମୂର୍ତି ହୈ;
ଯମୁନା ସରସ୍ୱତୀ ଔର ଅନ୍ନପୂର୍ଣା ଭୀ ବିରାଜମାନ ହୈଂ; ଭଗୀରଥୀଜୀ ଔର
ଶ୍ରୀଶଙ୍କରାଚାର୍ୟଜୀ ଭୀ ଉପସ୍ଥିତ ହୈଂ; ଇନ୍ହୀଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ଦର୍ଶନ
କରକେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀକା ଯାତ୍ରୀ ଅପନୀ ଯାତ୍ରା କୀ ସଫଲତା ସମଝତା ହୈ ।
ଯହାଂ ବଡ଼େ ୨ ତିତିକ୍ଷ ତ୍ୟାଗ ଔର ବିରକ୍ତ ମହାତ୍ମା ରହତେ ହୈଂ, ଜୋ
ଗୁଫାଓଂ ମେଂ ନିବାସ କରତେ ହୈଂ । ହମେଂ ତୀନ ମହାତ୍ମା ଐସେ ମିଲେ, ଜିନକେ
ଦର୍ଶନୋଂସେ ଚିତ୍ତ ମେଂ ବୈରାଗ୍ୟ ହୁଆ । ଉନମେଂ ଏକ ତୋ ଇସ ଗ୍ରନ୍ଥକେ
ରଚୟିତା ମହାତ୍ମା ପୂଜ୍ୟପାଦ ସ୍ୱାମୀ ଶ୍ରୀତପୋବନଜୀ ମହାରାଜ ହୈଂ,
ଆପକା ଶରୀର ଦକ୍ଷିଣ କୀ ତରଫ କା ହୈ, ଅଙ୍ଗ୍ରେଜୀ ଔର ସଂସ୍କୃତ କେ
ବଡ଼େ ବିଦ୍ୱାନ ହୈଂ । ସ୍ୱଭାବ ମେଂ ବିଲକୁଲ ବାଲକପନ ହୈ । ବାତ ୨ ପର
ଖିଲଖିଲା କର ହଂସତେ ହୈଂ । ଆପକୀ ଟୂଟୀଫୂଟୀ ହିନ୍ଦୀ ଇତନୀ ସୁନ୍ଦର ଔର
ଆନନ୍ଦଦାୟିନୀ ହୋତୀ ହୈ କି ଶ୍ରୋତା ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍ଧକୀ ତରହ ସୁନତା ରହତା ଔର
ସୁନତେ ୨ ଅଧାତା ନହୀଂ । ଲଗଭଗ ୧୨-୧୪ ବର୍ଷସେ ଆପ ଇଧର ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
ମେଂ ହୀ ନିବାସ କରତେ ହୈଂ । ଆପ ଜୈସେ ତ୍ୟାଗୀ ତିତିକ୍ଷ ବିଦ୍ୱାନ ହୈଂ, ବୈସେ
ହୀ ଆପ ସଂସ୍କୃତ କେ ସୁକବି ଭୀ ହୈଂ । ଆପନେ ଶ୍ରୀସୌମ୍ୟକାଶୀଶସ୍ତୋତ୍ର,
ଶ୍ରୀବଦରୀଶସ୍ତୋତ୍ର ଆଦି ୩-୪ ସୁନ୍ଦର ଭକ୍ତିଜ୍ଞାନମୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଭୀ ବନାୟେ
ହୈଂ । ଅବତକ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ କ୍ଷେତ୍ର କେ ମାହାତ୍ମ୍ୟ କେ ସମ୍ବନ୍ଧ ମେଂ କୋଈ ଭୀ
ଐସା ଗ୍ରନ୍ଥ ନହୀଂ ଥା । ସ୍ୱାମୀଜୀନେ ଇସ ଅନୁପମ ଗ୍ରନ୍ଥ କୀ ରଚନା କରକେ
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ କେ ଯାତ୍ରିୟୋଂ କେ ସାଥ ବଡ଼ା ହୀ ଉପକାର କିୟା ହୈ । ଆଶା
ହୈ ଯହ ଗ୍ରନ୍ଥ ଗଙ୍ଗାଜୀ ଔର ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀଜୀକେ ଭକ୍ତୋଂ କେ ଲିୟେ କଣ୍ଠାହାରକା
କାମ ଦେଗା ଔର ଯାତ୍ରିୟୋଂ କେ ଲିୟେ ଯହ ପଥ ପ୍ରଦର୍ଶକ ହୋଗା । ହମ ଐସେ
ସୁନ୍ଦର ଔର ଉପୟୋଗୀ ଗ୍ରନ୍ଥକା ଭାଷାନୁବାଦ କର କେ ଔର ଉସକେ ସାଥ
ଇନ ପଙ୍କ୍ତିୟୋଂ କୋ ଲିଖକର ମୈଂ ଅପନେ କୋ ସୌଭାଗ୍ୟଶାଲୀ ସମଝତା ହୂମ୍ ।
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀକେ ପଣ୍ଡାଓଂ ତଥା ଯାତ୍ରିୟୋଂସେ ମେରୀ ସବିନୟ ପ୍ରାର୍ଥନା ହୈ,
କି ଇସ ଗ୍ରନ୍ଥରତ୍ନକୋ ଅଧିକ ସେ ଅଧିକ ପ୍ରଚାର କରେଂ ।
ସଙ୍କୀର୍ତନ-ଭବନ
ଭକ୍ତ ଚରଣ ଚଞ୍ଚଗୀଳ । ଝୂବୀ । ପ୍ରୟାଗ )
ପ୍ରଭୁଦତ୍ତ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ଜେଷ୍ଠ ଶୁ। ୩ - ୧୯୬୨
ଓଁ ମଙ୍ଗଲାଚରଣମ୍ ଓଁ
ଜୟ ଜୟ ଜଗଦମ୍ବ ! ଶ୍ରୀଗଲ ଶ୍ରୀଜଟାୟାଂ
ଜୟ ଜୟ ଜୟଶୀଲେ ! ଜହ୍ନୁ କନ୍ୟେ ନମସ୍ତେ ।
ଜୟ ଜୟ ଜଲଶାୟି-ଶ୍ରୀମଦଙ୍ଘ୍ରିପ୍ରସୂତେ
ଜୟ ଜୟ ଜୟ ଭବ୍ୟେ ! ଦେବି ଭୂୟୋ ନମସ୍ତେ ॥ ୧॥
ତ୍ରିପଥପଥିକପାଥଃ ସ୍ରୋତସା ସିଦ୍ଧମୂର୍ତି-
ର୍ଦିନକର କୁଲଭୂଷାରତ୍ନୟତ୍ନୋଦୟୋତ୍ଥା ।
ପ୍ରଣତଜନସୁରଦ୍ରୁଃ ପାବନୀ ପାବନାନାଂ
ଜୟତି ଜଗତି ଗଙ୍ଗା ଭାଗ୍ୟପୂଗୋ ଜନାନାମ୍ ॥ ୨॥
ଗଙ୍ଗେ ! ମାତରନୁସ୍ମରାମି ସତତଂ ତ୍ୱନ୍ମୂର୍ତିମତ୍ୟଦ୍ଭୁତାଂ
ଦୈବୀଂ ଦୈବତଦୁର୍ଲଭାଂ ଯମୁନୟାଂ ବାଚାଽନ୍ନ ସମ୍ପୂର୍ଣୟା ।
ମକ୍ତେନାଥ ଭଗୀରଥେନ ଭଗବତ୍ପାଦୈଶ୍ଚ ପଦାର୍ଚକୈ-
ର୍ୟା ନିତ୍ୟଂ ସମୁପାଶ୍ରିତା ବିଜୟତେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ସଦ୍ମନି ॥ ୩॥
ତୁହିନଶିଖରିଶୃଙ୍ଗେ ଦିବ୍ୟସୌଭାଗ୍ୟସମ୍ପ-
ନ୍ମହିମନି ବିହରନ୍ତୀଂ ପୁଷ୍ପବାସେ ତ୍ରିଶାଲେ ।
ସୁକୃତିସମଧିଗମ୍ୟେ ସମ୍ୟଗାଲୀଜନାଲୀ-
ବିଲସିତମଲସାକ୍ଷୀଂ ନୌମି ଗଙ୍ଗାମଭୀକ୍ଷ୍ଣମ୍ ॥ ୪॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାମିହ ଗିରିଗୁହାବେଶ୍ମନି ତ୍ୱତ୍ପଦାନ୍ତେ
ପାଦ୍ମେ ପୀଠେ ସ୍ଥିରମୃଜୁ କଦା ସଂସ୍ଥିତଃ ସନ୍ ସୁଖେନ ।
ନ୍ୟସ୍ତସ୍ୱାନ୍ତସ୍ତ୍ୱୟି ଶିବତନୋ ! ଦେବି ! କସ୍ତୂ ରିକାଣାଂ
ସଂବର୍ଷାଶ୍ମାୟିତ ମିଦମହଂ ବିସ୍ମରିଷ୍ୟାମି ଦେହମ୍ ॥ ୫॥
ଇତି ମଙ୍ଗଲାଚରଣଂ ସମାପ୍ତମ୍ ।
॥ ଓଁ ତତ୍ସତ୍ ॥
ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟମ୍
ପ୍ରଥମଃ ଖଣ୍ଡଃ ।
ମହାଗୋଷ୍ଠୟାଂ ବ୍ରହ୍ମଣା ଚାନ୍ୟଦୈବତୈଃ ।
ମୁନିଭିଃ ସନକାଦ୍ୟୈଶ୍ଚ ମଣ୍ଡିତାୟାଂ ମହାତ୍ମଭିଃ ॥ ୧॥
ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ମେଂ ଶ୍ରୀବ୍ରହ୍ମାଜୀ, ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବତା ଏବଂ ମହାତ୍ମା ସନକ,
ସନନ୍ଦନ ଆଦି ମୁନିୟୋଂସେ ସୁଶୋଭିତ ହୁଈ ମହାସଭାମେମ୍ ॥ ୧ ॥
ଗାୟନ୍ଗାୟଂଶ୍ଚ ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାଃ ସୁଶୋଭନମ୍ ।
ଆଆଜଗାମୈକଦାଽକସ୍ମାଦ୍ଦେବର୍ଷିନାରଦୋମୁନିଃ ॥ ୨॥
ଏକ ବାର ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ମାହାତ୍ମ୍ୟକୋ ବାରମ୍ବାର ଗାତେ ହୁଏ ଦେବର୍ଷି
ନାରଦମୁନି ଅକସ୍ମାତ୍ ଗୟେ ॥ ୨ ॥
ବିପଞ୍ଚୀସୁସ୍ୱରୈସ୍ତସ୍ୟା ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ କୀର୍ତୟନ୍ମୁହୁଃ ।
ଭକ୍ତିତଃ ସ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ପ୍ରଣମାମ ଚତୁର୍ମୁଖମ୍ ॥ ୩॥
ବେ, ବୀଣାକେ ମଧୁର ସ୍ୱରୋଂ ଦ୍ୱାରା ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକେ ମାହାତ୍ମ୍ୟକୋ ଅନୁରାଗ ଔର ରାଗ
କେ ସାଥ ବାରମ୍ବାର କୀର୍ତନ କର ରହେ ଥେ । ଐସେ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରୀ ନାରଦଜୀନେ
ବଡ଼ୀ ହୀ ଭକ୍ତି ପୂର୍ୱକ ଶ୍ରୀ ବ୍ରହ୍ମାଜୀକୋ ପ୍ରଣାମ କିୟା ॥ ୩ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
କିଂ କିଂ କଥୟ ଭଦ୍ରଂ ତ ଆସ୍ୟତାମତ୍ର ବୈ ମୁନେ ।
ଦୃଷ୍ଟୋଽସି ବହୁକାଲେନ କୁତ୍ର କୁତ୍ରାଟିତଂ ତ୍ୱୟା ॥ ୪॥
ବ୍ରହ୍ମାଜୀ ବୋଲେଃ- ହେ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ! ଆଓ ! ଯହାଂ ବୈଠୋ । ତୁମ୍ହାରୀ କୁଶଲ ହୈ
? କହୋ କ୍ୟା କ୍ୟା ବୃତ୍ତାନ୍ତ ହୈ ? ମୈଂନେ ବହୁତ ସମୟକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଆଜ ତୁମ୍ହେଂ
ଦେଖା ହୈ । ଇତନେ ଦିନୋଂ ତକ କହାଂ କହାଂ ଭ୍ରମଣ କରତେ ରହେ ॥ ୪ ॥
ନାରଦ ଉବାଚ ।
ଲୋକେଷୁ ତତ୍ର ତତ୍ରାହଂ ପର୍ୟଟନ୍ନନ୍ତତୋଽଭ୍ୟଗାମ୍ ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ହିମଗିରେର୍ହୈମମସ୍ତକସଂସ୍ଥିତାମ୍ ॥ ୫॥
ନାରଦଜୀନେ କହାଃ- ମୈଂ ଲୋକୋଂମେଂ ଇଧର ଉଧର ପର୍ୟଟନ କରତା ହୁଆ,
ଅନ୍ତମେଂ ହିମାଲୟକେ ହିମଶିଖର ପର ସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ମେଂ ଗୟା ॥ ୫ ॥
ଦିବ୍ୟବୃକ୍ଷ ବନାଚ୍ଛନ୍ନାଂ ଦିବ୍ୟପୁଷ୍ପବିଶୋଭିତାମ୍ ।
ଦିବ୍ୟନାଦୈର୍ୱିହଙ୍ଗାନାଂ ସର୍ୱତୋମୁଖରୀକୃତାମ୍ ॥ ୬॥
ବହାଙ୍କୀ ଶୋଭାକା କ୍ୟା ବର୍ଣନ କରୂ, ଅଲୌକିକ ବୃକ୍ଷ ଔର ବନୋଂସେ ଆଚ୍ଛାଦିତ
ହୈ, ଦିବ୍ୟ ପୁଷ୍ପୋଂସେ ଶୋଭାୟମାନ ହୈ ଔର ଅନେକୋଂ ଭାନ୍ତିକେ ପକ୍ଷିୟୋଂ କେ
ମନୋରମ କଲରବସେ ଚାରୋଂ ଓର ଗୁଜିତ ହୈ ॥ ୬ ॥
ଅହୋ ! ବିଷ୍ଣୁପଦୀ ସାକ୍ଷାଦବତୀର୍ଣା ଦ୍ୟୁଲୋକତଃ ।
ଆଦିତୋ ଯତ୍ର ମର୍ତ୍ୟାନାଂ ମକ୍ଷିଗୋଚରତାଂ ଗତା ॥ ୭॥
ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନ କେ ଚରଣସେ ନିକଲୀ ହୁଈ, ଅହୋ ! ସାକ୍ଷାତ୍ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ
ସ୍ୱର୍ଗଲୋକସେ ଅବତୀର୍ଣ ହୋକର, ସବସେ ପହଲେ ଜିସ ସ୍ଥାନ ପର ମନୁଷ୍ୟୋଂ କେ
ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଈ ଥୀ ॥ ୭ ॥
ଭଗୀରଥଶିଲା ପୁଣ୍ୟା ବିଖ୍ୟାତା ଯତ୍ର ରାଜତେ ।
ଯସ୍ୟାଂ ସ୍ଥିତ୍ୱା ନୃପଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତପଶ୍ଚକ୍ରେ ସୁଦାରୁଣମ୍ ॥ ୮॥
ଜହାଂ ଅତି ପବିତ୍ର ଔର ସର୍ୱତ୍ର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭଗୀରଥଶିଲା ସୁଶୋଭିତ ହୈଂ,
ଜିସପର ବୈଠକର ନୃପଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରୀଭଗୀରଥଜୀନେ ଅତିଦୁଷ୍କର ତପ କିୟା
ଥା ॥ ୮ ॥
ଗଙ୍ଗାୟାଂ ତତ୍ର ବୈ ସ୍ନାତ୍ୱା ସମ୍ପୂଜ୍ୟ ଚ ସରିଦ୍ୱରାମ୍ ।
ଭକ୍ତୟା ନାମସହସ୍ରେଣ ତୁଷ୍ଟାବ ଚ ପୁନଃ ପୁନଃ ॥ ୬॥
ମୈଂନେ ଜାକର ବହୀଂ ପର ସ୍ନାନ କିୟା ଔର ସୁରସରୀକୀ ଭକ୍ତି ସହିତ ପୂଜା କୀ
ଔର ଗଙ୍ଗାକୀ ସହସ୍ର ନାମୋଂସେ ବାରମ୍ବାର ସ୍ତୁତି କୀ ॥ ୬ ॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରାତ୍ସମୁତ୍ଥାୟ ଗାୟନ୍ନେବମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ।
ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ତୀର୍ଥବର୍ୟସ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରାପ ଭବଦନ୍ତିକମ୍ ॥ ୧୦॥
ଔର ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀସେ ଚଲକର ସର୍ୱ ତୀର୍ଥୋଂମେଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକେ
ମାହାତ୍ମ୍ୟକୋ ପୁନଃ ପୁନଃ ଗାତା ହୁଆ ହୀ ଆପକେ ସମୀପ ଆୟା ହୂଁ ॥ ୧୦ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଧନ୍ୟୋଽସି କୃତକୃତ୍ୟୋଽସି ଧନ୍ୟୋ ଧନ୍ୟଃ ପୁନଃ ପୁନଃ ।
ଯତ୍ତ୍ୱୟା ସେବିତଂ ତୀର୍ଥଂ ପୁଣ୍ୟ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର ମୁନେ ! ॥ ୧୧॥
ବ୍ରହ୍ମାଜୀ ବୋଲେ:-ହେ ମୁନେ ! ଯଦି ତୁମନେ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକା ସେବନ
କିୟା ହୈ ତୋ ତୁମ କୃତକୃତ୍ୟ ହୋ ଗୟେ, ତୁମ ଧନ୍ୟ ହୋ । ତୁମ୍ହେଂ ବାରଂବାର
ଧନ୍ୟବାଦ ହୈ ॥ ୧୧ ॥
ଭଗୀରଥତପଃ ସ୍ଥାନଂ ତ୍ରିଷୁ ଲୋକେଷୁ ବିଶ୍ରୁତମ୍ ।
ଇଦଂ ଭୂଲୋକବୈକୁଣ୍ଠମିତିଜାନୀହି ନାରଦ ॥ ୧୨॥
ହେ ନାରଦ ! ଯହ ପବିତ୍ର ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥ ଭଗୀରଥକା ତପସ୍ଥାନ ତୀନୋଂ ଲୋକୋଂମେଂ
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ, ଇସେ ତୁମ ଭୂଲୋକକା ବୈକୁଣ୍ଠ ହୀ ସମଝୋ ॥ ୧୨ ॥
ଭୁକ୍ତିମୁକ୍ତିପ୍ରଦଂ କ୍ଷେତ୍ରମନ୍ୟନ୍ନାସ୍ତୀଦୃଶଂ ଭୁବି ।
କଲିଦୋଷବିମୁକ୍ତଂ ଯତ୍ ସାକ୍ଷାଗଙ୍ଗାବିହାରଭୂଃ ॥ ୧୩॥
ଭୋଗ ଏବଂ ମୋକ୍ଷ ଦୋନୋଂ ଦେନେବାଲା ଇସଲୋକମେଂ, ଇସକେ ସମାନ ଔର କୋଈ କ୍ଷୈତ୍ର
ନହୀଂ ହୈ, କ୍ୟୋଙ୍କି କଲି କେ କରାଲ ଦୋଷୋଂସେ ଯହ ମୁକ୍ତ ହୈ ଔର ସାକ୍ଷାତ୍
ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ କ୍ରୀଡ଼ାଭୂମି ହୈ ॥ ୧୩ ॥
ଅନେକଶତସଙ୍ଖ୍ୟାକୈସ୍ତତ୍ର ତତ୍ରୋଗ୍ରଲିଙ୍ଗକୈଃ ।
ଅନ୍ୟୈଶ୍ଚ ବିବିଧୈର୍ଦେବବିଗ୍ରହୈଃ ସମ୍ପ୍ରପୂରିତମ୍ ॥ ୧୪॥
ଇଧର ଉଧର ସୈକଡ଼ୋଂ ଶିବଲିଗୋଂସେ ଔର ଅନ୍ୟ ନାନା ପ୍ରକାର କୀ ଦେବ
ମୂର୍ତିୟୋଂ ସହିତ ସୁନ୍ଦରତାସେ ପରିପୂର୍ଣ ହୈ ॥ ୧୪ ॥
ଅହୋ ! ଭାଗ୍ୟୋଦୟସ୍ତେଷାଂ, ଯେ ଜନାଃ ପର୍ୟୁପାସତେ ।
ମହାପୁଣ୍ୟମିଦଂ ତୀର୍ଥଂ, ଶୁଦ୍ଧ ସତ୍ୱଗୁଣୋଦୟମ୍ ॥ ୧୫॥
ବାସ୍ତବ ମେଂ ଉନପୁରୁଷୋଙ୍କା ଭାଗ୍ୟ ଉଦୟ ହୁଆ ହୈ, ଅହୋ ! ବେ ଧନ୍ୟ ହୈଂ । ଜୋ
ଶୁଦ୍ଧ ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣକେ ଉତ୍କର୍ଷ ବାଲେ ଇସ ମହାନ ପବିତ୍ର ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥକା ସେବନ
କରତେ ହୈଂ ॥ ୧୫ ॥
ନ ପାପଂ ନ ଦୁରାଚାରଃ, କୌଟିଲ୍ୟଂ କୂଟକର୍ମ ଚ ।
ନ ଧର୍ମଧ୍ୱଜିତା ଯତ୍ର, ନ ବା ଦୁଃଖଂ ମହାଦ୍ଭୁତମ୍ ॥ ୧୬॥
ଅହୋ ! ମହାନ ଆଶ୍ଚର୍ୟ ହୈ କି ଜିସ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ପାପ ନହୀଂ, ଦୁରାଚାର ନହୀଂ,
କୁଟିଲତା ନହୀଂ, ଛଲ ଏବଂ ବଞ୍ଚନାଦି ନହୀଂ ଔର କିସୀ ପ୍ରକାରକା ଦୁଃଖ
ଭୀ ନହୀଂ ହୈ ॥ ୧୬ ॥
ତାପସାନାଂ ତପଃ ସ୍ଥାନଂ, ମୁନୀନାଂ ମନନାଲୟଃ ।
ଭକ୍ତାନାଂ ଚ ବିରକ୍ତାନାମାବାସୋ ହୃଦୟପ୍ରିୟଃ ॥ ୧୭॥
ଜୋ ତପସ୍ୱିୟୋଙ୍କା ତପସ୍ଥାନ ହୈଂ, ଭକ୍ତୋଂ ଔର ବିରକ୍ତୋଙ୍କା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୀ
ମନୋରଞ୍ଜକ ନିବାସସ୍ଥାନ ହୈ ॥ ୧୭ ॥
ଫଲମୂଲସମୃଦ୍ଧଂ ଯଦ୍ଗୁହାଗହ୍ୱରଶୋଭିତମ୍ ।
ପ୍ରଶାନ୍ତୈକାନ୍ତଗମ୍ଭୀରମହୋ ! ବ୍ରହ୍ମସମାଧିଭୂଃ ॥ ୧୮॥
ଅହୋ ! ଜୋ କନ୍ଦମୂଲ ଫଲୋଂସେ ସମୃଦ୍ଧ, ଏବଂ ରମଣୀକ ଗୁଫା କନ୍ଦରାଓଂସେ
ଶୋଭିତ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୀ ଶାନ୍ତ, ଏକାନ୍ତ ଗମ୍ଭୀର ଔର ବ୍ରହ୍ମସମାଧିକେ ଯୋଗ୍ୟ
ଉତ୍ତମ ସ୍ଥାନ ହୈ ॥ ୧୮ ॥
ନାରଦ ଉବାଚ ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରସ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟୟଂ, କିଂ କସ୍ମାଦାହ୍ୱୟସ୍ତଥା ।
ସଂବୃତ୍ତସ୍ତସ୍ୟ କଲ୍ୟାଣସ୍ତନ୍ମେ ବ୍ରୂହ୍ୟାତ୍ମଜନ୍ମନଃ ॥ ୧୯॥
ନାରଦଜୀ ବୋଲେ:- ହେ ପିତାଜୀ ! ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ କ୍ୟା ହୈ ? ଉସକା ଐସା ଶୁଭ
ନାମ କିସ କାରଣସେ ହୁଆ ? ବହ ସବ ଅପନେ ପ୍ରିୟ ପୁତ୍ର ମୁଝସେ କହିୟେ ॥ ୧୯ ॥
ପୁଣ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରେ ଚ ତତ୍କ୍ଷେତ୍ରେ, ଶୃଣୁ ଲୋକପିତାମହ ।
ଯାନି ସ୍ଥାନାନି ମୁଖ୍ୟାନି, ସେବିତବ୍ୟାନି ବୈ ନରୈଃ ॥ ୨୦॥
ହେ ସର୍ୱଲୋକୋଙ୍କେ ପିତାମହ ! ସୁନିୟେ ! ପୁଣ୍ୟପୟୋଧି ଉସ କ୍ଷେତ୍ର ମେଂ ଜୋ
ମୁଖ୍ୟସ୍ଥାନ ମନୁଷ୍ୟୋଂ କେ ସେବନ କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈ ॥ ୨୦ ॥
ତାନି ଚାଶେଷତୋ ବ୍ରହ୍ମନ୍, ଶ୍ରୋତୁମିଚ୍ଛାମି ତେ ମୁଖାତ୍ ।
ତ୍ୱଦନ୍ୟଃ ସର୍ୱମେତଦ୍ୱୈ, କୋ ବା ବେତ୍ତି ବିଶେଷତଃ ॥ ୨୧॥
ହେ ବ୍ରହ୍ମନ ! ଉନ ସବ ପୁଣ୍ୟସ୍ଥାନୋଙ୍କା ସବିସ୍ତର ବର୍ଣନ ଆପକେ ମୁଖସେ ସୁନନେ
କୀ ଇଚ୍ଛା କରତା ହୂଁ । ଆପକେ ଅତିରିକ୍ତ ଯହ ସବ ବିଶେଷ ରୂପସେ କୌନ ଜାନତା
ହୈ ॥ ୨୧ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ସାଧୁ ସାଧୁ ତ୍ୱୟାପୃଷ୍ଟଂ, ଶୃଣୁ ମେ ବଚନଂ ମୁନେ ।
ସଙ୍କ୍ଷେପତଃ ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି, ଯତ୍ପୃଷ୍ଟଂ ଗୋପ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୨୨॥
ବ୍ରହ୍ମାଜୀ ବୋଲେଃ- ହେ ମୁନେ ! ତୁମନେ ବହୁତ ଅଚ୍ଛା ପୂଛା । ମେରା ବଚନ ଶ୍ରବଣ
କରୋ ! ତୁମନେ ଜୋ ଅତିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଔର ଅତିଗୋପ୍ୟ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକେ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଆଦି ପୂଛେ
ହୈ, ଉନ୍ହେଂ ମୈଂ ସଙ୍କ୍ଷେପସେ ବର୍ଣନ କରୂଙ୍ଗା ॥ ୨୨ ॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟମଦ୍ଭୁତଂ ରୋମହର୍ଷଣମ୍ ।
ଗୋପନୀୟଂ ପ୍ରୟତ୍ନେନ, ଦୈବତାନାଂ ଚ ଦୁର୍ଲଭମ୍ ॥ ୨୩॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବଡ଼ା ହୀ ଅଦ୍ଭୁତ ଔର ରୋମାଞ୍ଚକାରୀ ହୈ । ଇସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ
ପ୍ରୟତ୍ନସେ ଗୁପ୍ତ ରଖନା ଚାହିଏ, କ୍ୟୋଙ୍କି ଯହ ଦେବତାକୋ ଭୀ ଦୁର୍ଲଭ ହୈ ॥ ୨୩ ॥
ରାଜାନୋ ବାଡବା ବୈଶ୍ୟାଃ ସ୍ତ୍ରିୟଶ୍ଚବହବୋଽନ୍ତ୍ୟଜାଃ ।
କୈବଲ୍ୟଂ କାମିତାର୍ଥାଂଶ୍ଚ, ଲେଭିରେଽସ୍ୟ ନିଷେବଣାତ୍ ॥ ୨୪॥
ଅନେକୋଂ ରାଜା, ବ୍ରାହ୍ମଣ, ବୈଶ୍ୟ, ସ୍ତ୍ରିୟାଂ ଔର ଶୂଦ୍ର ଆଦି ଇସ ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥ କେ
ସେବନ ସେ ଅପନୀ ୨ ଇଚ୍ଛିତ କାମନା ଔର ମୋକ୍ଷକୋ ଭୀ ପ୍ରାପ୍ତ କର ଚୁକେ ହୈଂ ॥ ୨୪ ॥
ଗଙ୍ଗୋପସେବନଂ ନାନ୍ୟଦ୍ଭୁକ୍ତି ମୁକ୍ତି ପ୍ରସିଦ୍ଧୟେ ।
କାଲେୟକାଲେ ତଦ୍ଦୋଷ ଦୂଷିତାଲସଚେତସାମ୍ ॥ ୨୫॥
ଔର ବିଶେଷ କର କଲିକାଲ ମେଂ କଲି ଦୋଷୋଂସେ ଦୂଷିତ ଜିନକେ ମନ ମଲିନ
ଔର ଆଲସୀ ହୈଂ, ଉନକୋ ଭୋଗ ଔର ମୋକ୍ଷକୋ ସିଦ୍ଧି କେ ଲିୟେ ପତିତ ପାବନୀ
ଗଙ୍ଗାକେ ସେବନକେ ବିନା କୋଈ ଅନ୍ୟ ଉପାୟ ନହୀଂ ହୈ ॥ ୨୫ ॥
ଗଙ୍ଗାୟା ଦର୍ଶନଂ ପୁଣ୍ୟଂ ଗଙ୍ଗାୟାମବଗାହନମ୍ ।
ଗଙ୍ଗାତୀରନିବାସଶ୍ଚ, ଗଙ୍ଗାନାମଜପାର୍ଚନମ୍ ॥ ୨୬॥
ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀକା ଦର୍ଶନ ମହାପୁଣ୍ୟ ହୈ, ଗଙ୍ଗାଜୀ ମେଂ ସ୍ନାନ, ଗଙ୍ଗାତୀର
ନିବାସ, ଗଙ୍ଗାଜୀ କା ନାମଜପ ଔର ଉସକା ପୂଜନ ସବ ହୀ ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦ ହୈ ॥ ୨୬ ॥
ଗଙ୍ଗାମ୍ଭୋବାୟୁସଂସ୍ପର୍ଶେନାଽପି ପାପଃ ପ୍ରଶୁଦ୍ଧୟତି ।
ପାପାନାଂ ପାପ ମୋକ୍ଷାୟ, କାମସିଦ୍ଧୟୈ ଚ କାମିନାମ୍ ॥ ୨୭॥
ଗଙ୍ଗାଜଲ କେ ବାୟୁକେ ସ୍ପର୍ଶସେ ଭୀ ପାପୀ ପୁରୁଷ ପବିତ୍ର ହୋ ଜାତା ହୈ ।
ପାପୀୟୋଙ୍କେ ପାପ ନିବୃତ୍ତିକେ ଲିୟେ, କାମନାବାଲୋଙ୍କୀ କାମନା ସିଦ୍ଧିକେ ଲିୟେ ॥ ୨୭ ॥
ଆର୍ତ୍ତାନାମାର୍ତିନାଶାୟ, ମୋକ୍ଷ ସିଦ୍ଧୟୈ ତଦର୍ଥିନାମ୍ ।
ସର୍ୱେଷାଂ ସର୍ୱ ସିଦ୍ଧୟୈ ଚ ଗଙ୍ଗେବ ଶରଣଂ କଲୌ ॥ ୨୮॥
ଦୁଃଖିୟୋଙ୍କେ ଦୁଃଖ ନାଶ କେ ଲିୟେ, ମୁମୁକ୍ଷୁଓଙ୍କୀ ମୋକ୍ଷ ସିଦ୍ଧି କେ ଲିୟେ
ଔର ସବକୋ ସବ ପ୍ରକାର କୀ ସିଦ୍ଧି କେ ଲିୟେ, କଲିୟୁଗମେଂ କେବଲ ଗଙ୍ଗାଜୀ ହୀ
ଶରଣ ହୈ ॥ ୨୮ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ପରମଂ ସାକ୍ଷାଦ୍ରବରୂପେଣ ଧାବତି ।
ପୁମର୍ଥକରଣାର୍ଥକୌ, ଗଙ୍ଗେତି ଶୁଭସଞ୍ଜ୍ଞୟା ॥ ୨୯॥
ସାକ୍ଷାତ୍ପରବ୍ରହା ହୀ ପୃଥ୍ୱୀ ମେଂ ``ଗଙ୍ଗା'' ଇସ ଶୁଭନାମସେ ଧର୍ମ,
ଅର୍ଥ, କାମ ଔର ମୋକ୍ଷ ଚାର ପ୍ରକାରକେ ପୁରୁଷାର୍ଥ ଦେନେ କେ ଲିଏ ଜଲରୂପସେ
ବହ ରହେ ହୈଂ ॥ ୨୯ ॥
ଉର୍ଦ୍ଧବମୂର୍ଧ୍ୱଂ ବିଷ୍ଣୁପଦ୍ୟା, ମାହାତ୍ମ୍ୟମତିରିଚ୍ୟତେ ।
ତସ୍ମାଦୁପର୍ୟେବ ଯାବଚ୍ଛକ୍ୟଂ ସେବେତ ଜାହ୍ନବୀମ୍ ॥ ୩୦॥
ଊପର ୨ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଅଧିକ ହୈ । ଇସଲିଏ ଜହାଂ ତକ ହୋ ସକେ ଊପର ହୀ
ଜାକର ଜାହ୍ନବୀକା ସେବନ କରେ ॥ ୩୦ ॥
ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡମୂର୍ଦ୍ଧା ଯତ୍, ସାକ୍ଷାଗଙ୍ଗୋଦୟାଲୟଃ ।
ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଂ କ୍ଷେତ୍ରବର୍ୟସ୍ୟ, ତସ୍ୟ ବକ୍ତବ୍ୟମସ୍ତି କିମ୍ ॥ ୩୧॥
ଜୋ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡକା ମସ୍ତକ ହୈ ଔର ସାକ୍ଷାତ୍ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ଉଦ୍ଭବ ସ୍ଥାନ ହୈ,
ଉସ ମହାନ୍ କ୍ଷେତ୍ରକେ ମାହାତ୍ମ୍ୟକା କ୍ୟା ବର୍ଣନ କିୟା ଜାୟ ? ଉସକୀ ପ୍ରଶଂସା
ଜିତନୀ ଭୀ କୀ ଜାୟ ସବ ଥୋଡ଼ୀ ହୀ ହୈ ॥ ୩୧ ॥
ଗାଙ୍ଗତାହି ତତୋ ଗଙ୍ଗେତ୍ୟଭିଧାନଂ ବଭୂବ ହ ।
ସା ଗଙ୍ଗା ଭୂମିଗୋଚ୍ଚଣ୍ଡାଖଂଣ୍ଡାଶ୍ଚର୍ୟଗତିକ୍ରମା ॥ ୩୨॥
ପହଲେ ସ୍ୱର୍ଗଲୋକମେଂ ଆନେପର ``ଗଙ୍ଗା'' ଇସ ଶୁଭ ନାମସେ ବିଖ୍ୟାତ
ହୁଈ ଔର ବହୀଂ ଗଙ୍ଗା ମର୍ତ୍ୟଲୋକମେଂ ଆକର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଅଖଣ୍ଡ ଔର ଅଲୌକିକ
ଗତି କ୍ରମସେ ଆଶ୍ଚର୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ କର ରହୀ ହୈ ॥ ୩୨ ॥
ଉତ୍ତରାଭିମୁଖୀ ଯତ୍ର, କ୍ଷେତ୍ରେ ବହତି ବୈଷ୍ଣବୀ ।
ତତସ୍ତତ୍ କ୍ଷେତ୍ରମାଖ୍ୟାତଂ, ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରମିତି କ୍ଷିତୌ ॥ ୩୩॥
ଐସୀ ବିଷ୍ଣୁସୁତା ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ ଜିସ ପୁଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ଉତ୍ତରାଭିମୁଖୀ ବହତୀ ହୈ,
ଇସଲିଏ ଭୂଲୋକମେଂ ବହ କ୍ଷେତ୍ର ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' ନାମସେ କହା ଜାତା ହୈ ॥ ୩୩ ॥
ଲକ୍ଷୀକୃତ୍ୟ ହି ଯତ୍ କ୍ଷେତ୍ରଂ , ସ୍ୱର୍ଗଙ୍ଗା ସ୍ୱର୍ଗଲୋକତଃ ।
ଉତ୍ତରତ୍ୟନ୍ତରିକ୍ଷାଦୀନ୍, ତସ୍ମାଦ୍ୱା ତତ୍ତଥୋଚ୍ୟତେ ॥ ୩୪॥
ଅଥବା ସ୍ୱର୍ଗଲୋକସେ ସ୍ୱର୍ଗକୀ ଗଙ୍ଗା ଜିସ କ୍ଷେତ୍ରକୋ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରକେ ଅନ୍ତରିକ୍ଷାଦି
ଲୋକୋଙ୍କୋ ଅତିକ୍ରମଣ କରତୀ ହୁଈ ଆଈ ହୈ, ଇସ କାରଣ ସେ ଉସ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ୍ଷେତ୍ରକୋ
``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' କହତେ ହୈଂ ॥ ୩୪ ॥
ଉତ୍ତରାଂଶସ୍ତୁ ଗଙ୍ଗାୟା, ଯଦ୍ୱା ଯତ୍ର ବିରାଜତେ ।
ତସ୍ମାନ୍ନାରଦ ତତ୍କ୍ଷେତ୍ର, ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରମିତି ସ୍ମୃତମ୍ ॥ ୩୫॥
ଅଥବା ଜିସ କ୍ଷେତ୍ର ମେଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ଉତ୍ତରଭାଗ ବିରାଜମାନ ହୈ, ହେ ନାରଦ
! ଇସଲିୟେ ବହ କ୍ଷେତ୍ର ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' କହା ଜାତା ହୈ ॥ ୩୫ ॥
ଯତ୍ର ଗଙ୍ଗା ମହାଭାଗ, ନାନ୍ୟଃ ପରମ ଦୈବତମ୍ ।
ତଦ୍ୱା ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଂ ନାମ, ପୁଣ୍ୟଧାମ ପ୍ରକୀର୍ତ୍ୟତେ ॥ ୩୬॥
ଅଥବା ଜହାଂ ମହାମହିମଶାଲିନୀ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ ପ୍ରଧାନଦେବତା ହୈ, ଅନ୍ୟ ନହୀଂ
ହୈ, ଇସ କାରଣ ସେ ବହ ପୁଣ୍ୟ ଧାମ ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' ନାମସେ ପ୍ରକୀର୍ତିତ
ହୈ ॥ ୩୬ ॥
ବିଶେଷେଣ ତୁ ଯତ୍ କ୍ଷେତ୍ରେ, ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଣ ସାଧନମ୍ ।
ଭବାମ୍ବୁଧେସ୍ତତୋ ବୈ ତତ୍ , କ୍ଷେତ୍ରଂ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଂ ସ୍ମୃତମ୍ ॥ ୩୭॥
ଅଥବା ଜିସ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ ବିଶେଷ ରୂପସେ ସଂସାର ସମୁଦ୍ରକୋ ପାର
କରନେକା ସାଧନ ହୈ ଇସୀସେ ଯହ କ୍ଷେତ୍ର ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' କହା ଗୟା ହୈ ॥ ୩୭ ॥
ସ୍ଥାନାନ୍ୟପି ଚ ମୁଖ୍ୟାନି, ସେବିତବ୍ୟାନି ମାନବୈଃ ।
ଶୃଣୁ ପୁତ୍ର ମହାକ୍ଷେତ୍ରେ , ତତ୍ର ତ୍ୱଂ ଶ୍ରଦ୍ଧୟାନ୍ୱିତଃ ॥ ୩୮॥
ହେ ପୁତ୍ର ! ଉସ ମହାକ୍ଷେତ୍ର ମେଂ ମନୁଷ୍ୟୋଂ କେ ସେବନ କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ
ସ୍ଥାନୋଙ୍କୋ ଭୀ ତୁମ ଶ୍ରଦ୍ଧାୟୁକ୍ତ ହୋକର ସୁନୋ ॥ ୩୮ ॥
ଭଗୀରଥଶିଲା ଯା ତୁ , ତ୍ୱୟା ଦୃଷ୍ଟା ଚ ସେବିତା ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାଂ ତୁ ତତ୍ସ୍ଥାନଂ, ସର୍ୱସ୍ମାଦୁତ୍ତମୋତ୍ତମମ୍ ॥ ୩୯॥
ଜିସ ଭଗୀରଥଶିଲାକା ତୁମ ଦର୍ଶନ କର କେ ଆୟେ ହୋ,ଔର ସେବନ କିୟା ହୈ,
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀମେଂ ସର୍ୱ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବହୀ ସ୍ଥାନ ହୈ ॥ ୩୯ ॥
ପଞ୍ଚବର୍ଷସହସ୍ରାଣି, ପଞ୍ଚବର୍ଷଶତାନି ଚ ।
ଅତ୍ର ତେପେ ତପସ୍ତୀବ୍ରଂ, ଜୀର୍ଣପର୍ଣାଶନୋ ନୃପଃ ॥ ୪୦॥
ଇସୀ ସ୍ଥାନମେଂ ରାଜା ଭଗୀରଥଜୀନେ ପାଞ୍ଚ ହଜାର ପାଞ୍ଚ ସୌ ବର୍ଷ ତକ
ସୂଖେ ପତ୍ତୋଙ୍କୋ ଖାକର ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ତପ କିୟା ଥା ॥୪୦ ॥
ତତ୍ରୈବଂ ସୁଚିରଂ କାଲଂ, ତପ୍ୟମାନସ୍ୟ ଭୂପତେଃ ।
ଶ୍ରୀମଦ୍ୱର୍ଷ୍ମଣି ବଲ୍ମୀକଂ, ସଜାତଂ ମହଦଦ୍ଭୁତମ୍ ॥ ୪୧॥
ଚିରକାଲ ତକ ଇସୀ ସ୍ଥାନପର ଇସ ପ୍ରକାର ତପ କରତେ ହୁଏ-ଅହୋ ମହାନ ଆଶ୍ଚର୍ୟ
କୀ ବାତ ହୈ କି-ରାଜାକେ କାନ୍ତି ଯୁକ୍ତ ଶରୀର କେ ଊପର ଦୀମକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ ଗୟା
ଥା ॥ ୪୧ ॥
ପ୍ରଚଣ୍ଡ ତପସା ତସ୍ୟ, ସନ୍ତୁଷ୍ଟୋଽହଂ ତଦୁଗ୍ରତଃ ।
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀଭୂୟ ଭୂପାୟ, ବରଂ ଚାତ୍ରୈବ ଦତ୍ତବାନ୍ ॥ ୪୨॥
ଉସ ରାଜାକୀ ଇତନୀ ଉଗ୍ର ତପସ୍ୟାସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋକର ରାଜାକେ ସାମନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
ଆକର, ମୈଂନେ ଉସୀ ସ୍ଥାନ ମେଂ ଉସେ ଅଭୀଷ୍ଟ ବର ଦିୟା ଥା ॥ ୪୨ ॥
କଲିନ୍ଦକନ୍ୟଯା ସାର୍ଦ୍ଧଂ, ତତ୍ର ଶ୍ରୀଜାହ୍ନବୀ ସଦା ।
ନିବସତ୍ୟତ୍ର ବୈ ଗଙ୍ଗା, ପୂଜ୍ୟତେ ଚ ଯଥାବିଧିଃ ॥ ୪୩॥
ବହୀ ଶ୍ରୀଜମୁନାଜୀକେ ସାଥ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ ସର୍ୱଦା ନିବାସ କରତୀ ହୈ ଔର ସାଥ
ହୀ ଯହାଂ ପର ଯଥାବିଧି ପୂଜିତ ହୋତୀ ହୈ ॥ ୪୩ ॥
ଗଙ୍ଗା ଚ ଯମୁନା ଚୈବ, କନ୍ୟାୟୁଗ୍ମଂ ସୁଭାସୁରମ୍ ।
ନାନାଲଙ୍କାର ସଂୟୁକ୍ତଂ, ମୁକ୍ତାମଣି ବିଭୂଷିତମ୍ ॥ ୪୪॥
ଦୋ କନ୍ୟାଏଁ, ଗଙ୍ଗା ଔର ଯମୁନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋହର, ନାନା ଭୂଷଣ ସେ ଏବଂ
ମୁକ୍ତାମଣିୟୋଂସେ ବିଭୂଷିତ ॥୪୪ ॥
ସିତାସିତ ଶୁଭାଙ୍ଗଞ୍ଚ, ଚଲତ୍ କୁଣ୍ଡଲ ଶୋଭିତମ୍ ।
ଅଂଶୁମତ୍ପୁତ୍ରପୁତ୍ରସ୍ୟ, ବଭୂବାଧ୍ୟକ୍ଷଗୋଚରମ୍ ॥ ୪୫॥
ଏକ ଗୌର ଏକ କୃଷ୍ଣ, ସୁନ୍ଦର ଶରୀରବାଲୀ, କାନୋଂମେଂ ହିଲତେ ହୁଏ
କୁଣ୍ଡଲୋଂସେ ଶୋଭିତ, ରାଜା ଅଂଶୁମାନକେ ପୌତ୍ର ଭକ୍ତ ଭଗୀରଥକେ ସାମନେ
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରକଟ ହୁଈ ଥୀ ॥ ୪୫ ॥
ଯଥା ପୂର୍ୱଂ ତଥାଽଦ୍ୟାପି, ସର୍ୱଦାଽପି ମହାତ୍ମନାମ୍ ।
ତ୍ପାଦପଙ୍କଜାନନ୍ୟଭକ୍ତାନାଂ ଭକ୍ତଚେଟକମ୍ ॥ ୪୬॥
ଜୈସେ ପହଲେ ତୈସେ ଅବ ଭୀ ସଭୀ ସମୟ ଉନକେ ଚରଣକମଲୋଙ୍କେ ଅନନ୍ୟ
ଭକ୍ତଜନୋଂ କୋ ଭକ୍ତୋଂ କୀ ଦାସୀ ଯେ ଦୋନୋଂ କନ୍ୟାଏ ॥ ୪୬ ॥
ଦଦାତି ଦର୍ଶନଂ ତତ୍ର, ପୁଣ୍ୟଧାମ୍ନି ନ ସଂଶୟଃ ।
ଦୃଶ୍ୟତେ ବିଚରଦ୍ରୂପଂ, ଦେବଦାରୁ ବନାନ୍ତରେ ॥ ୪୭॥
ଉସ ପୁଣ୍ୟଧାମମେଂ ଦର୍ଶନ ଦେତୀ ହୈ ଇସମେଂ ସଂଶୟ ନହୀଂ ହୈ । ବହାଂ
ଦେବଦାରୂକେ ପବିତ୍ର ବନୋଂମେଂ ବିଚରତେ ହୁଏ ଉନକେ ମନୋହର ରୂପ ଦେଖନେ ମେଂ
ଆତେ ହୈଂ ॥ ୪୭ ॥
କର୍ଣାଲମ୍ବିତ ତାଟଙ୍କା, କ୍ୱଣତ୍ କାଞ୍ଚୀ ଗୁଣାନ୍ୱିତା ।
ସୁସ୍ମିତା ପଦ୍ମପତ୍ରାକ୍ଷୀ ସ୍ୱର୍ଣସିଂହାସନେ ସ୍ଥିତା ॥ ୪୮॥
କାନୋଂ ମେଂ ଧାରଣ କିୟେ ହୁଏ କର୍ଣଫୂଲ ବାଲୀ, ଔର ଝନକାର କରତୀ ହୁଈ
କରଧନୀସେ ଯୁକ୍ତ, ମଧୁର ହାସ୍ୟବାଲୀ, କମଲକେ ସମାନ ସୁନ୍ଦର ନେତ୍ରବାଲୀ,
ସୁବର୍ଣକେ ସିଂହାସନ ପର ବୈଠୀ ହୁଈ ॥ ୪୮ ॥
ଅନେକ-ସ୍ତ୍ରୀ-ପରିବୃତା, ଶ୍ୱେତଚ୍ଛନ୍ନୋପଶୋଭିତା ।
ଇନ୍ଦ୍ରାଦିଭିର୍ଲୋକପାଲୈର୍ୱୀଜ୍ୟମାନା ସୁଚାମରୈଃ ॥ ୪୯॥
ଅନେକ ଦେବାଙ୍ଗନାଓଂସେ ଘିରୀ ହୁଈ, ଶ୍ୱେତଛତ୍ରସେ ଶୋଭିତ, ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଲୋକ
ପାଲୋଂସେ ସୁନ୍ଦର ଚଁବର ଡୁଲାଈ ଜାତୀ ହୁଈ ॥ ୪୯ ॥
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟଜନନୀ ସାକ୍ଷାତ୍, ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟସ୍ୟାପି ଦୁର୍ଲଭା ।
ଅର୍କପୁତ୍ର୍ୟା ସମଂ ଗଙ୍ଗା, ନିତ୍ୟମତ୍ର ବିରାଜତେ ॥ ୫୦॥
ସାକ୍ଷାତ୍ ତୀନୋଂ ଲୋକୋଂ କୀ ମାତା, ତୀନୋଂ ଲୋକୋଙ୍କୋ ଦୁର୍ଲଭ, ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ,
ସୂର୍ୟପୁତ୍ରୀ ଯମୁନାଜୀକେ ସାଥ ସଦାହୀ ଯହାଂ ବରାଜତୀ ହୈ ॥ ୫୦ ॥
ଅହୋ ! ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ତୀର୍ଥସ୍ୟାସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟମଦ୍ଭୁତମ୍ ।
ଜାହ୍ନବୀସଦ୍ମନଃ ସାକ୍ଷାଦ୍ଭଗୀରଥତପୋଭୁବଃ ॥ ୫୧॥
ଅହୋ ! ସାକ୍ଷାତ୍ ଜାହ୍ନବୀ ସ୍ଥାନ ଔର ଭଗୀରଥକୀ ତପୋ ଭୂମି ଇସ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ
ତୀର୍ଥକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବଡ଼ା ହୀ ଅଦ୍ଭୁତ ହୈ ॥ ୫୧ ॥
ଅତ୍ର ସ୍ନାତ୍ୱା ତୁ ଗଙ୍ଗାୟାମର୍ଚୟିତ୍ୱା ଚ ଜହନୁଜାମ୍ ।
ସର୍ୱପାପାତ୍ ପ୍ରମୁକ୍ତୋ ବୈ, ମର୍ତ୍ୟୋଽମର୍ତ୍ୟପଦଂ ବ୍ରଜେତ୍ ॥ ୫୨॥
ଇସ ସ୍ଥାନପର ଗଙ୍ଗାଜୀମେଂ ସ୍ନାନ କରକେ, ଏବଂ ପ୍ରେମପୂର୍ୱକ ଜାହ୍ନବୀ କା ପୂଜନ
କରକେ ମନୁଷ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ ପାପୋଂସେ ମୁକ୍ତ ହୋ ଜାତା ହୈ ଔର ଅମର ପଦକୋ ପ୍ରାପ୍ତ
ହୋତା ହୈ ॥ ୫୨ ॥
ପିତୃଭ୍ୟଃ ପିଣ୍ଡଦାନାଦିକ୍ରିୟାୟାଂ ମୁନି ସତ୍ତମ ।
ତତ୍ସ୍ଥାନଂ ଶୋଭନଂ ଭୂମୌ, ସର୍ୱେଭ୍ୟଶ୍ଚ ବିଶିଷ୍ୟତେ ॥ ୫୩॥
ହେ ମୁନି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ! ଔର ପିତରୋଙ୍କୋ ପିଣ୍ଡଦାନ, ତର୍ପଣ ଆଦି କ୍ରିୟା କରନେ କେ
ଲିୟେ ବହ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥ ପୃଥ୍ୱୀମେଂ ସର୍ୱ ତୀର୍ଥୋସେ ଶ୍ରେଷ୍ଠତର ହୈ ॥ ୫୩ ॥
ନ କାଲନିୟମସ୍ତତ୍ର, ପିଣ୍ଡଦାନାଦିକର୍ମସୁ ।
ଦିବା ବା ଯଦି ବା ରାତ୍ରୌ, କ୍ରିୟାଂ କୁର୍ୱୀତ ମାନବଃ ॥ ୫୪॥
ପିତରୋଙ୍କେ ଲିୟେ ପିଣ୍ଡଦାନ, ତର୍ପଣ ଆଦି କ୍ରିୟା କରନେ ମେଂ ଉସ ସ୍ଥାନମେଂ
କାଲକା ନିୟମ ନହୀଂ ହୈ, ଦିନ ଅଥବା ରାତ୍ରି ହୋ ମନୁଷ୍ୟ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଆଦି କ୍ରିୟାଓଂ
କୋ କର ସକତା ହୈ ॥ ୫୪ ॥
ନାମ ଗୋତ୍ରଂ ସମୁଚ୍ଚାର୍ୟ, ଯୋ ଦଦ୍ୟାଚ୍ଛ୍ରାଦ୍ଧମତ୍ର ବୈ ।
ସ୍ୱର୍ଗଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ପିତରସ୍ତସ୍ୟ ପାତକିନୋଽପିବା ॥ ୫୫॥
ଇସ ସ୍ଥାନମେଂ ନାମ ଔର ଗୋତ୍ରକୋ ଉଚ୍ଚାରଣ କରକେ ଜୋ ଶ୍ରାଦ୍ଧାଦି କରେ ଉସକେ
ଅତ୍ୟନ୍ତ ପାପୀ ପିତୃ ଭୀ ସ୍ୱର୍ଗକୋ ଜାତେ ହୈଂ । ୫୫ ॥
ହବିର୍ଦାନଞ୍ଚ ଦେବେଭ୍ୟୋ, ଯଦତ୍ର କୁରୁତେ ନରଃ ।
ବିଶିଷ୍ଟ ଫଲଦଂ ବିଦ୍ଧି, ତଚ୍ଚ ଦେବମୁନେ ଶୃଣୁ ॥ ୫୬॥
ହେ ଦେବର୍ଷି ! ସୁନୋ ! ଇସ ସ୍ଥାନ ମେଂ ଦେବତାଓଙ୍କୋ ମନୁଷ୍ୟ ଜୋ ହବି କା ଦାନ
କରତା ହୈ, ଉସେ ବହ ବିଶିଷ୍ଟ ଫଲ ଦେତା ହୈ ଐସା ତୁମ ଜାନୋ ॥ ୫୬ ॥
ସୁବର୍ଣଂ କଲଧୌତଞ୍ଚ, ଗାମନ୍ନଂ ପୃଥିବୀଂ ତଥା ।
ବିପ୍ରେଭ୍ୟୋ ଯତ୍ ପ୍ରୟଚ୍ଛନ୍ତି, ତଦତ୍ରାଶୁ ଫଲପ୍ରଦମ୍ ॥ ୫୭॥
ଜୋ କୁଛ ସୁବର୍ଣ, ଚାନ୍ଦୀ, ଗୌ, ଅନ୍ନ ତଥା ଭୂମି ଆଦି କା ବ୍ରାହ୍ମଣୋଂ କୋ ଦାନ
କରତେ ହୈଂ ଇସ ସ୍ଥାନପର ବହ ଦାନ ଶୀଘ୍ର ହୀ ଫଲ ଦେନେବାଲା ହୋତା ହୈ ॥ ୫୭ ॥
ବାରାଣସୀଗୟାଗଙ୍ଗାଦ୍ୱାରାଦିଭ୍ୟୋଽପି କୋଟିଶଃ ।
ଫଲ ତତ୍ରାଧିକଂ ବିନ୍ଦେଦ୍ଦାନାଦୀନାଂ ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୫୮॥
କାଶୀ, ଗୟା, ହରିଦ୍ୱାର ଆଦି ତୀର୍ଥୋଂ ସେ ଭୀ ବହାଂ ଦାନାଦିୟୋଂ କା କୋଟି ଗୁଣ
ଅଧିକ ଫଲ ହୋତା ହୈ । ଇସମେଂ ସଂଶୟ ନହୀଂ ॥ ୫୮ ॥
କୁତ୍ର ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ତୀର୍ଥଂ, କୁତ୍ର କାଶୀଗୟାଦୟଃ ।
ପ୍ରଚଣ୍ଡଦ୍ୟୁମଣେରଗ୍ରେ, ଖଦ୍ୟୋତଃ କିଂ ପ୍ରକାଶତେ ॥ ୫୯॥
କହାଂ ତୋ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ତୀର୍ଥ ଔର କହାଂ କାଶୀ, ଗୟା ଆଦି ତୀର୍ଥ ! ମଧ୍ୟାହ୍ନକାଲ
କେ ସୂର୍ୟ କେ ସମ୍ମୁଖ ଖଦ୍ୟୋତ କ୍ୟା ପ୍ରକାଶ କର ସକତା ହୈ ॥ ୫୯ ॥
କାଶ୍ୟାଦୀନି ମହାତୀର୍ଥାନ୍ୟାତ୍ମଶୁଦ୍ଧ୍ୟୈ ଭଜନ୍ତିହି ।
ମୂର୍ତିମନ୍ତି ମହାକ୍ଷେତ୍ରଂ, ଦିବାରାତ୍ରମିଦଂ ମୁନେ ॥ ୬୦॥
ହେ ମୁନେ ! କାଶୀ, ଗୟା ଆଦି ମହାତୀର୍ଥ ଦିବ୍ୟମୂର୍ତି ଧାରଣ କରକେ ଅପନୀ ଶୁଦ୍ଧି
କେ ଲିୟେ ଇସ ପବିତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରକା ନିରନ୍ତର ଦିନ ରାତ ସେବନ କରତେ ହୈଂ ॥ ୬୦ ॥
ଗୌରୀକୁଡଂ ମହାତୀର୍ଥଂ, ତଚ୍ଛିଲାୟାସ୍ତୁ ପୃଷ୍ଠତଃ ।
ଦେବଗମ୍ୟଂ ମହାରମ୍ୟଂ, ଦର୍ଶନାତ୍ ପାପନାଶନମ୍ ॥ ୬୧॥
ଉସ ଭଗୀରଥଶିଲା କେ ପୃଷ୍ଠଭାଗମେଂ ଦେବତାଓଂସେ ସେବନୀୟ,
ଅତ୍ୟନ୍ତ ରମଣୀକ, କେବଲ ଦର୍ଶନସେ ହୀ ପାପୋଂ କା ନାଶ କରନେ ବାଲା
``ଗୌରୀକୁଣ୍ଡ'' ନାମକ ମହାତୀର୍ଥ ବିଦ୍ୟମାନ ହୈ ॥ ୬୧ ॥
କେଦାରଗଙ୍ଗା କେଦାର-ଶୈଲଶୃଙ୍ଗାଦ୍ୱିନିଃସୃତା ।
ଯତ୍ର ଶ୍ରୀଜହ୍ନୁ, ସନ୍ତତ୍ୟା, ସଙ୍ଗତା ପୁଣ୍ୟଦାୟିନୀ ॥ ୬୨॥
ଜହାଂ ପର କେଦାରନାଥପର୍ୱତକେ ଶିଖରପ୍ରାନ୍ତସେ ନିକଲୀ ହୁଈ, ପୁଣ୍ୟଦାୟିନୀ
ଶ୍ରୀ କେଦାର ଗଙ୍ଗା, ଶ୍ରୀଜାହ୍ନବୀ ଗଙ୍ଗାସେ ମିଲତୀ ହୈ ॥ ୬୨ ॥
ସୁଦର୍ଶନଂ ତତ୍ର ଗଙ୍ଗାପାଥଃ ପ୍ରପତନଂ ମୁନେ ।
ଗଭୀର ନିନଦଂ ନିତ୍ୟଂ, ମହାଶ୍ଚର୍ୟ ବିଧାୟକମ୍ ॥ ୬୩॥
ହେ ମୁନେ ବହାଂ ଗମ୍ଭୀର ଶବ୍ଦବାଲା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆଶ୍ଚର୍ୟକାରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ କେ ଜଲକା
ମହାନ୍ ନିରନ୍ତର ପ୍ରପାତ ( ଊଁଚେ ପାଷାଣ ସେ ନୀଚେ ଗିରନା ) ଅତି ଦର୍ଶନୀୟ
ହୈ ॥ ୬୩ ॥
ଗୌରୀ ସାକ୍ଷାନ୍ମହେଶାନୀ, ସଂବୃତାହି ସଖୀଜନୈଃ ।
ତତ୍ର ସଙ୍କ୍ରୀଡତେ ତସ୍ମାଦୂଗୌରୀକୁଣ୍ଡଂ ନିଗଦ୍ୟତେ ॥ ୬୪॥
ବହାଂ ସବ ଓର ସଖିୟୋଂସେ ଘିରୀ ହୁଈ, ସାକ୍ଷାତ୍ ମହେଶ୍ୱରୀ ଶ୍ରୀ ଗୌରୀଜୀ ଆନନ୍ଦକୀ
କ୍ରୀଡ଼ା କରତୀ ହୈଂ; ଇସଲିୟେ ବହ ``ଗୌରୀକୁଣ୍ଡ'' କହା ଜାତା ହୈ ॥ ୬୪ ॥
ଗୌରୀକାନ୍ତଶ୍ଚ ବିଶ୍ୱେଶଃ, ଶଙ୍କରଃ ପ୍ରମଥାଧିପଃ ।
ସ୍ୱସ୍ୟ ଭୂତଗଣୈର୍ୟୁକ୍ତସ୍ତତ୍ର ନିତ୍ୟଂ ବିରାଜତେ ॥ ୬୫॥
ସର୍ୱ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ କେ ଈଶ୍ୱର, ଗୌରୀ କେ ପତି, ପ୍ରମଥଗଣୋଂ କେ ନାୟକ ଶ୍ରୀ
ଶଙ୍କରଜୀ ଭୀ ଅପନେ ଭୂତଗଣୋଂ କେ ସାଥ ବହାଁ ସଦୈବ ନିବାସ କରତେ ହୈଂ ॥ ୬୫ ॥
ସେତୃତର୍ପଣମେତସ୍ମିନ୍, ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥେ ବିଧୀୟତେ ।
ତଦ୍ୱିଧି ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି, ଶୃଣୁ ମେ ଶ୍ରଦ୍ଧୟାନ୍ୱିତଃ ॥ ୬୬॥
ଇସ ମହାନ୍ ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥ ମେଂ ସେତୁତର୍ପଣ ନାମକୀ ପୁଣ୍ୟକ୍ରିୟା କୀ ଜାତୀ ହୈ । ଉସକୀ
ବିଧି ସମ୍ୟକ୍ ପ୍ରକାର ସେ କହତା ହୂମ୍ । ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ମେରେ ବଚନ ସୁନୋ ॥ ୬୬ ॥
ନାରିକେଲତ ଆନୀୟ, ବାଲୁକାଃ ସେତୁବନ୍ଧନାତ୍ ।
ଅଭ୍ୟର୍ଚ୍ୟ ବିଧିବତ୍ତତ୍ର, ରୁଦ୍ରୀପାଠାଦିନା ମୁନେ ! ॥ ୬୭॥
ହେ ମୁନେ ! ରାମେଶ୍ୱର ସେ ସେତୁବନ୍ଧ ( ଧନୁଷକୋଟୀ ) ସ୍ଥାନ କୀ ରେତୀ ନାରିୟଲ
ମେଂ ଲାକର ବହାଂ ବିଧି ପୂର୍ୱକ ରୁଦ୍ରୀପାଠ ଆଦି ସହିତ ପୂଜନ କରନେ କେ
ଅନନ୍ତର ॥ ୬୭ ॥
କୁଣ୍ଡେତତ୍ର ସମର୍ପ୍ୟତେ, ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ତାପସୋତ୍ତମୈଃ ।
ସେତୁତର୍ପଣମେତଦ୍ୱୈ, ମହାପୁଣ୍ୟ ଫଲପ୍ରଦମ୍ ॥ ୬୮॥
ଉସୀ ଗୌରୀ କୁଡମେଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତପସ୍ୱୀ ଜନ ଶ୍ରଦ୍ଧାକେ ସାଥ ଉସେ ସମର୍ପଣ କରତେ
ହୈଂ । ଯହ ସେତୁ ତର୍ପଣ ନାମକ କ୍ରିୟା ମହାପୁଣ୍ୟ ଫଲ ଦେନେ ବାଲୀ ହୈ ॥ ୬୮ ॥
ଯଥୋକ୍ତବିଧିନା ତାତ ! ଯଃ କୁର୍ୟାତ୍ ସେତୁତର୍ପଣମ୍ ।
ନିଷ୍କାମଶ୍ଚେତ୍ ପୁନର୍ଜନ୍ମ, ତସ୍ୟ ନ ସ୍ୟାନ୍ନ ସଂଶୟଃ ॥ ୬୯॥
ହେ ପୁତ୍ର ! ଜୋ କୋଈ ପୂର୍ୱୋକ୍ତବିଧି ସେ ସେତୁତର୍ପଣ କରେଗା, ଯଦି ନିଷ୍କାମ ହୋ ତୋ
ଉସକା ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଅବଶ୍ୟ ନହୀଂ ହୋଗା । ଇସମେଂ ସଂଶୟ ନହୀଂ ॥ ୬୯ ॥
ସକାମଶ୍ଚେତ୍ ସଦ୍ୟ ଏବ, ବାଚ୍ଛିତାର୍ଥମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଧନ୍ୟୋ ଧନ୍ୟଃ ସ ମର୍ତ୍ୟୋୟଃ ସେତୁଂ ତର୍ପୟତୀଦୃଶମ୍ ॥ ୭୦॥
ଔର ଯଦି ସକାମ ହୋ ତୋ ଶୀଘ୍ର ହୀ ଅପନେ ଅଭୀଷ୍ଟ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଗୀ । ଜୋ ଇସ
ପ୍ରକାର ଉସ ସେତୁକା ତର୍ପଣ କରତେ ହୈଂ, ବେ ମନୁଷ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧନ୍ୟ ହୈଂ ॥ ୭୦ ॥
ଅନ୍ୟଚ୍ଚ କଥୟିଷ୍ୟାମି, ଶୃଣୁ ମେ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ମୁନେ ! ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାଶ୍ଚ ଯୋ ଗଙ୍ଗାତୋୟମାନୀୟ ନାରଦ ॥ ୭୧॥
ହେ ମୁନେ ! ଏକ ବାତ ଔର ଭୀ କହତା ହୂମ୍ । ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ମେରେ ବଚନ ସୁନୋ
! ହେ ନାରଦ ! ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ସେ ଗଙ୍ଗା ଜଲ ଲାକର, ॥ ୭୧ ॥
ବହିରନ୍ତଃ ଶୁଚିର୍ନିତ୍ୟଂ, ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ୍ ସଂଶିତବ୍ରତଃ ।
ପାଦଚାରୀ ସଦାଚାରୀ, ପୃଥ୍ୱୀଶାୟୀ ତଥାଲ୍ପଭୁକ୍ ॥ ୭୨॥
ସର୍ୱଦା ବାହର ଭୀତର ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ, ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ୍ , ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବ୍ରତବାଲା
ପୈଦଲ ଚଲନେବାଲା, ଉତ୍ତମ ଆଚରଣବାଲା, ପୃଥ୍ୱୀ ପର ସୋନେବାଲା କୋ ଅଲ୍ପ
ଭୋଜନ କରନେ ବାଲା ହୋକର ॥ ୭୨ ॥
ରାମେଶ୍ୱରେ ମହାକ୍ଷେତ୍ରେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରେଣ ଯତ୍ପୁରା ।
ସ୍ଥାପିତଂ ଶିବଲିଙ୍ଗଂ ବୈ, ପୂଜିତଂ ସର୍ୱ ଦୈବତୈଃ ॥ ୭୩॥
ପ୍ରାଚୀନ କାଲ ମେଂ ମହାକ୍ଷେତ୍ର ରାମେଶ୍ୱରମେଂ ଶ୍ରୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଜୀ କେ କରକମଲ
ସେ ସ୍ଥାପିତ ଔର ସର୍ୱ ଦେବତାଓଂ ସେ ପୂଜିତ ଜୋ ଶିବଲିଙ୍ଗ ହୈ, ॥ ୭୩ ॥
ଅଭିଷେକେଣ ତଲ୍ଲିଗମଭ୍ୟର୍ଚୟତି ମାନବଃ ।
ବିଧିବତ୍ ସ ଫଲଂ ତସ୍ୟ, ଶିବସାୟୁଜ୍ୟ ମୃଚ୍ଛତି ॥ ୭୪॥
ଉସ ଶିବଲିଙ୍ଗକା ଜୋ ମନୁଷ୍ୟ, ଅଭିଷେକ ପୂର୍ୱକ ଯଥାବିଧି ପୂଜନ କରତା
ହୈ, ବହ ଉସକେ ଫଲ ସ୍ୱରୂପ ଶିବଜୀକୀ ସାୟୁଜ୍ୟମୁକ୍ତ ପାତା ହୈ । ୭୪ ॥
ଯଜ୍ଞଭୂଃ ପାଣ୍ଡୁ ପୁତ୍ରାଣାମୁମାକୁଣ୍ଡସ୍ୟ ପୃଷ୍ଠତଃ ।
ପାବନୀ ପୁରୁପୁଣ୍ୟାଢୟା, ଦର୍ଶନାଦ୍ଦୁଃଖ ନାଶିନୀ ॥ ୭୫॥
ଗୌରୀକୁଣ୍ଡକେ ପୀଛେ ଅତିପବିତ୍ର, ମହାପୁଣ୍ୟଦାୟିନୀ, ଦର୍ଶନମାତ୍ରସେ ଅନେକ
ଦୁଖୋଙ୍କେ ନାଶ କରନେବାଲୀ, ପାଣ୍ଡବୋଙ୍କୀ ଯଜ୍ଞଭୂମି ହୈ । ( ଇସକୋ
ଦେଶଭାଷାମେଂ ``ପଟ୍ଟାଙ୍ଗନା'' କହତେ ହୈଂ ) । ୭୫ ॥
ଗୋତ୍ରହତ୍ୟାସମୁତ୍ପନ୍ନ ପାପଶାନ୍ତ୍ୟୈ ତୁ ପାଣ୍ଡବାଃ ।
ଦ୍ୱୈପାୟନଜ୍ଞୟାଽଭିଜ୍ଞାଃ, ପ୍ରାପୁସ୍ତ୍ରିପଥଗୋତ୍ତରମ୍ ॥ ୭୬॥
କୁଟୁମ୍ବକୀ ହତ୍ୟାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ପାପକୀ ନିବୃତ୍ତି କେ ଲିଏ ଶ୍ରୀବେଦ ବ୍ୟାସଜୀକୀ
ଆଜ୍ଞାସେ ବୁଦ୍ଧିମାନ ପାଣ୍ଡବଗଣ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀମେଂ ଆୟେ ଥେ ॥ ୭୬ ॥
ତତ୍ର ଗତ୍ୱା ଦୈବୟଜ୍ଞଶ୍ଚାତ୍ର ନିର୍ୱର୍ତିତୋ ମହାନ୍ ।
ଯଥାବିଧାନମାସ୍ତିକ୍ୟ ବୁଦ୍ଧୟା ଦ୍ୱିଜସହାୟକୈଃ ॥ ୭୭॥
ଔର ବହାଂ ଜାକର, ଉନ୍ହୋଂନେ ବ୍ରହ୍ମର୍ଷିୟୋଂ କୀ ସହାୟତା ସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ
ବିଧିବତ୍ ଇସୀ ଜଗହ ମହାନ ଦେବୟଜ୍ଞ ସମ୍ପାଦନ କିୟା ଥା ॥ ୭୭ ॥
ଅହୋ ! ରମ୍ୟମିଦଂ ସ୍ଥାନଂ, ବିଶାଲମନୁପଦ୍ରବମ୍ ।
ମୃତ୍କୁକ୍ଷୌ ତନ୍ମଖୋଚ୍ଛିଷ୍ଟଂ, ଭସ୍ମ ଚାଦ୍ୟାପି ଦୃଶ୍ୟତେ ॥ ୭୮॥
ଅହୋ ! ଯହ ସ୍ଥାନ ମହାନ ସୁନ୍ଦର, ବିଶାଲ ଔର ନିରୁପଦ୍ରବ ହୈଂ । ବହାଙ୍କୀ
ମିଟ୍ଟକେ ଭୀତର ଅବ ଭୀ ଉସ ଯଜ୍ଞକା ଅବଶିଷ୍ଟ ଭସ୍ମ ଦେଖନେ ମେଂ ଆତା ହୈ ॥ ୭୮ ॥
ଏକାଦଶାନାଂ ରୁଦ୍ରାଣାମାବାସୋଚ୍ଚଶିଲୋଚ୍ଚୟାତ୍ ।
ନିପତନ୍ତୀଂ ପଶ୍ୟ ଗଙ୍ଗାଂ, ରୁଦ୍ରପୂର୍ୱାଂ ସମୀପତଃ ॥ ୭୯॥
ଉସକେ ସମୀପ ଏକାଦଶ ରୁଦ୍ରୋଙ୍କେ ନିବାସସ୍ଥାନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଊଞ୍ଚେ ପର୍ୱତସେ (
ଜିସେ ଦେଶ ଭାଷା ମେଂ ``ରୁଦ୍ରଗୈରୁ'' କହତେ ହୈଂ ) ନିକଲୀ ହୁଈ,
``ରୁଦ୍ର ଗଙ୍ଗା'' ନାମକ ମନୋହର ଧାରା କୋ ଦେଖୋ ! ॥ ୭୯ ॥
ବିଷୟାସଙ୍ଗି ଚିତ୍ତଂ ବୈ କଥମୁନ୍ନତିମାପ୍ନୁୟାତ୍ ।
ଅକ୍ଲିଷ୍ଟ ବର୍ତ୍ମନା ମନ୍ଦଂ ରୋହତୀବାଧିରୋହଣୀମ୍ ॥ ୮୦॥
ଜୈସେ ପ୍ରୟାସ ବିନା ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ରମଶଃ ସୀଢୀ ଚଢ଼ ଜାତା ହୈ, ବୈସେ
ହୀ ବିଷୟୋଂ ମେଂ ଆସକ୍ତ ହୁଆ ଚିତ୍ତ ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ କିସ ପ୍ରକାର ଉନ୍ନତି କେ ପ୍ରାପ୍ତ
ହୋଗା ॥ ୮୦ ॥
ଇତି ସଞ୍ଚିନ୍ତ୍ୟ ତୀର୍ଥାନାଂ ଦୈବତାନାଞ୍ଚ କଲ୍ପନମ୍ ।
ତତ୍ର ତତ୍ର କୃତଂ ଲୋକଗୁରୁଭିସ୍ତବଦର୍ଶିଭିଃ ॥ ୮୧॥
ତତ୍ତ୍ୱ କୋ ଜାନନେ ବାଲେ, ଲୋକୋଂ କେ ପ୍ରାଚାର୍ୟୋଂ ଦ୍ୱାରା ଇସ ପ୍ରକାର ବିଚାର୍ କରକେ
ଉସୀ ଉସୀ ସ୍ଥାନ ମେଂ ତୀର୍ଥ ଏବଂ ଦେବତାଓଂ କୀ କଲ୍ପନା କୀ ଗୟୀ ହୈ ।
ଆସେବିତାନି ବିଧିବତ୍ ସର୍ୱାଣ୍ୟେତାନି ତୈଃ ସ୍ୱୟମ୍ ।
ଜୋଷୟଦ୍ଭିରହୋ ଲୋକାଁଲ୍ଲୋକ ସଙ୍ଗ୍ରହକାରିଭିଃ ॥ ୮୨॥
ଲୋକ ସଙ୍ଗ୍ରହ କରନେ ବାଲେ, ଲୋଗୋଂ କୀ ଉନମେଂ ପ୍ରବୃତ୍ତି କରାନେ ବାଲେ ଋଷି
ଲୋଗ ଅପନେ ସ୍ୱୟଂ ହୀ ଉନ ସବକା ସେବନ ଭୀ ବିଧି ପୂର୍ୱକ କିୟେ ॥ ୮୨ ॥
ଅଗ୍ନିକର୍ମସୁ ନଷ୍ଟେଷୁ ନଷ୍ଟେ ଚ ତପସି କ୍ଷିତୌ ।
କଥଂ ବା ଦୁର୍ବଲୋ ମର୍ତ୍ୟଃ ପ୍ରେୟଃ ଶ୍ରେୟଶ୍ଚ ସାଧୟେତ୍ ॥ ୮୩॥
ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରାଦି କର୍ମ ନଷ୍ଟ ହୋ ଗୟେ । ପୃଥ୍ୱୀ ମେଂ ତପ ଭୀ ଲୁପ୍ତ ହୋ ଗୟା ।
ବଲହୀନ ମନୁଷ୍ୟ କିସ ପ୍ରକାର ଭୋଗ ଔର ମୋକ୍ଷ କୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରେଗା ॥ ୮୩ ॥
ନିଷ୍କାମସେବୟା ଦେବ୍ୟାଃ ସଞ୍ଜାତା ପୁଣ୍ୟସଂହତିଃ ।
ନିବର୍ହୟତି ବୈ ପାପଂ ବହୁଜନ୍ମସୁ ସଞ୍ଚିତମ୍ ॥ ୮୪॥
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ କୀ ନିଷ୍କାମ ସେବା ସେ ମହାନ ପୁଣ୍ୟ ସମୂହ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ, ଔର
ଅନେକ ଜନ୍ମୋଂ ମେଂ ଇକଠ୍ଠେ କିୟେ ପାପୋଂ କୋ ଏକଦମ ନଷ୍ଟ କର ଦେତେ ହୈଂ ॥ ୮୪ ॥
ରାଗାଦି ଚିତ୍ତଦୋଷାଶ୍ଚ କ୍ଷୀୟନ୍ତେ ତଦନନ୍ତରମ୍ ।
ଦୋଷକ୍ଷୟେ ଚ ଭଗବଦ୍ ଭକ୍ତି ଜ୍ଞାନଂ ଚ ଜାୟତେ ॥ ୮୫॥
ରାଗ, ଦ୍ୱେଷ ଆଦି ଚିତ୍ତ କେ ସବ ଦୋଷ ଭୀ ଉସକେ ପଶ୍ଚାତ୍ କ୍ଷୀଣ ହୋ ଜାତେ
ହୈଂ । ଏବଂ ସବ ଦୋଷ ଭୀ ନଷ୍ଟ ହୋନେ ପର ନିର୍ମଲ ହୁଏ ମନ ମେଂ ଈଶ୍ୱର
ଭକ୍ତି ତଥା ଜ୍ଞାନ ଭୀ ଉଦିତ ହୋତେ ହୈଂ ॥ ୮୫ ॥
ଅନାୟାସେନ ମର୍ତ୍ୟାନାମନର୍ହାଣାଞ୍ଚ ନାରଦ ।
ଈଶ-ଭକ୍ତିଶ୍ଚ ମୁକ୍ତିଶ୍ଚ କ୍ଷିପ୍ରମେବଂ ପ୍ରସିଧ୍ୟତି ॥ ୮୬॥
ଇସ ପ୍ରକାର ହେ ନାରଦ ! ଅୟୋଗ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟୋଂ କୋ ଭୀ କ୍ଲେଶ ବିନା ହୀ ଈଶ୍ୱର ଭକ୍ତି
ଔର ମୁକ୍ତି ଭୀ ଜଲ୍ଦୀ ସିଦ୍ଧ ହୋ ଜାତୀ ହୈଂ ॥ ୮୬ ॥
ସର୍ୱ ତୀର୍ଥ ତପୋ ଯୋଗ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟାର୍ଚନକୀର୍ତନୈଃ ।
ନିଃଶ୍ରେୟସଫଲଂ ମୁଖ୍ୟମନ୍ୟଦାପାତିକଂ ଫଲମ୍ ॥ ୮୭॥
ଜୋ ଜୋ ତୀର୍ଥ, ତପ, ଯୋଗ, ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ, ପୂଜନ ଔର କୀର୍ତନ ଇତ୍ୟାଦି ହୈଂ,
ଉନ ସବକା ଭୀ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତି ହୀ ପରମ ଔର ଚରମ ଫଲ ହୈ, ଅନ୍ୟ ସବ
ଫଲ ଭୀ ତାତ୍କାଲିକ ହୈଂ ॥ ୮୭ ॥
ଗୁଡ ଜିହ୍ୱିକୟା ନୂନଂ ବାଲବନ୍ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧୟଃ ।
ତତ୍ତତ୍ଫଲୈଃ ପ୍ରବର୍ତ୍ୟନ୍ତେ ତତ୍ତଦୁତ୍ତମକର୍ମସୁ ॥ ୮୮॥
ଜୈସେ କଡ଼ବୀ ଦବାଈ ଖିଲାନେ କେ ଲିୟେ ବାଲକୋଂ କୋ ପହଲେ ଗୁଡ଼ ଦିୟା କରତେ
ହୈଂ, ବୈସେ ହୀ ଅବିବେକୀ ଜନୋଂ କୋ ଉସୀ ଉସୀ ସାଂସାରିକ ଫଲ କେ ଦ୍ୱାରା ଏକୈକ
ଶ୍ରେଷ୍ଠ କର୍ମ ମେଂ ପ୍ରବୃତ୍ତି କରାତେ ହୈଂ ॥ ୮୮ ॥
ସର୍ୱମାପାତମଧୁରମହୋ ସାଂସାରିକଂ ଫଲମ୍ ।
ଅନିତ୍ୟଂ ଦୁଃଖସମ୍ଭିନ୍ନଂ ସୁବୁଦ୍ଧିଭିରକାଙ୍କ୍ଷିତମ୍ ॥ ୮୯॥
ସାଂସାରିକ ଜିତନେ ଭୋଗ ହୈଂ, ସାରେ ଅବିଚାର କାଲ ମେଂ ହୀ ପ୍ରିୟ ଲଗତେ ହୈଂ;
ସବ ଅସ୍ଥିର ହୈଂ, ଦୁଃଖ ସେ ମିଶ୍ରିତ ହୈଂ; ବିବେକୀ ଜନ ଜିନକୀ କାଙ୍କ୍ଷା
ନ ହୀ କରତେ ହୈଂ ॥ ୮୯ ॥
ତୀର୍ଥାଟନାଦି ସକଲଂ କୃଚ୍ଛ୍ର୍ସାଧ୍ୟଂ ସୁକର୍ମୟତ୍ ।
କଃ କୁର୍ୟାତ୍କ୍ଷଣିକାର୍ଥାନାଂ କୃତେ ମୂଢଜନେତରଃ ॥ ୯୦॥
ତୀର୍ଥାଟନ ଇତ୍ୟାଦି କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ଜୋ ନାନା ସତ୍କର୍ମ ହୈଂ, ମୃଢ ଜନ ସେ ଅନ୍ୟ
କୌନ କ୍ଷଣିକ ବିଷୟୋଙ୍କେ ଲାଭ କେ ଲିୟେ ଉସକା ଅନୁଷ୍ଠାନ କରେଗା ॥ ୯୦ ॥
ଈଶ୍ୱର ପ୍ରୀତିରେବାତ୍ର ପୁଣ୍ୟକର୍ମଫଲଂ ନୃଣାମ୍ ।
ନାନ୍ୟଦ୍ଭବତୁ ଭବ୍ୟାନାଂ ଭବସଙ୍କଟ ମୋଚନୀ ॥ ୯୧॥
ଇସ ସଂସାର ମେଂ ସୁବୁଦ୍ଧି ପୁରୁଷୋଂ କେ ଲିୟେ ପୁଣ୍ୟ କର୍ମୋଂ କା ଫଲ ସଂସାର
ସଙ୍କଟ ସେ ବିମୋଚନ କରନେ ବାଲୀ ଈଶ୍ୱର ପ୍ରୀତି ହୀ ହୋନା ଚାହିୟେ; ଅନ୍ୟ ନ
ହୀମ୍ ॥ ୯୧ ॥
ଈଶ୍ୱରଃ ସର୍ୱ ଜଗତୋ ଭଗବାନ୍ ଭକ୍ତ ବତ୍ସଲଃ ।
ସେବ୍ୟୋଽହଂ ନନୁ ସଂସାରୀ ଜୀବସ୍ତଦୁପସେବକଃ ॥ ୯୨॥
ସର୍ୱ ଜଗତ କେ ଈଶ୍ୱର, ଭକ୍ତବତ୍ସଲ ଭଗବାନ ସେବା କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈଂ;
ମୈଂ ସଂସାରୀ ଜୀବ ଉନକା ତୁଚ୍ଛ ସେବକ ହୂଁ ॥ ୯୨ ॥
ଇତି ଦ୍ୱୈତଧିୟା ସମ୍ୟଗୁପକ୍ରମ୍ୟେଶ ସେବନମ୍ ।
ସର୍ୱମୀଶ ଇତି ପ୍ରଜ୍ଞାଂ ନିର୍ଦ୍ୱୈତାଂ ସାଧୟେଦ୍ ବୁଧଃ ॥ ୯୩॥
ଇସ ପ୍ରକାର ଦ୍ୱୈତ ବୁଦ୍ଧି ସେ ସଶ୍ରଦ୍ଧ, ସଭକ୍ତିକ, ଈଶ୍ୱର ଭଜନ କା
ପ୍ରାରମ୍ଭ କରକେ, ଅନନ୍ତର ``ସବ ଈଶ୍ୱରମୟ'' ଇସ ପ୍ରକାର କୀ
ଅଦ୍ୱୈତ ବୁଦ୍ଧି କା ବୁଦ୍ଧିମାନ ଜନ ଅଭ୍ୟାସ କରେଂ ॥ ୯୩ ॥
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ବିଜ୍ଞାନଂ ସାକ୍ଷାନ୍ମୋକ୍ଷୈକ ସାଧନମ୍ ।
ହନ୍ତ ହନ୍ତେହ ଜନ୍ତୂନାଂ ସହସା କସ୍ୟ ସିଧ୍ୟତି ॥ ୯୪॥
ମୁକ୍ତି କେ ଅନନ୍ୟ ସାଧନ, ``ସବ ବ୍ରହ୍ମ ହୈ'' ଇସ ପ୍ରକାର କା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
ଅନୁଭବ, ଅହୋ ଇସ ସଂସାର ମେଂ ପ୍ରାଣିୟୋଂ ମେଂ ଏକଦମ କିସ କୋ ସିଦ୍ଧ ହୋତା
ହୈ ? ॥ ୯୪ ॥
ସର୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମେତ୍ୟଖଣ୍ଡା ଧୀ ଯାବନ୍ନୋଦେତି କୁତ୍ରଚିତ୍ ।
ଇଦଂ ବ୍ରହ୍ମେତି ବୁଦ୍ଧିର୍ୟା ସଖଣ୍ଡା ସା ବିଧୀୟତେ ॥ ୯୫॥
``ସବ ବ୍ରହ୍ମ ହୈ'' ଇସ ପ୍ରକାରକୋ ଅପରିଚ୍ଛିନ୍ନ ବ୍ରହ୍ମବୁଦ୍ଧି ଜବ ତକ
ଉଦିତ ନହୀଂ ହୋତୀ, ତବ ତକ କିସୀ ଆଲମ୍ବନ ମେଂ ``ଯହ ବ୍ରହ୍ମ ହୈ'' ଇସ
ପ୍ରକାର କୀ ପରିଚ୍ଛିନ୍ନ ଜୋ ବ୍ରହ୍ମ ବୁଦ୍ଧି ହୈ, ଉସକା ବିଧାନ କିୟା ଜାତା ହୈ ॥ ୯୫ ॥
ଈଶାବାସ୍ୟମିଦଂ ସର୍ୱଂ ଯତ୍କିଞ୍ଚ ସଚରାଚରମ୍ ।
ବହୁଜନ୍ମ କୃତାଭ୍ୟାସାଦିତ୍ୟେଷା ଜାୟତେ ମତିଃ ॥ ୯୬॥
ଚର ଔର ଅଚର କେ ସହିତ ଜୋ କୁଛ ଯହ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଜଗତ ଈଶ୍ୱର ସେ ବ୍ୟାପ୍ତ
ହୈ, ଈଶ୍ୱରମୟ ହୈ, ଇସ ପ୍ରକାର କୀ ଯହ ବୁଦ୍ଧି-ଜ୍ଞାନ-ବହୁ ଜନ୍ମୋଂ ମେଂ
କିଏ ଅଭ୍ୟାସସେ ହୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ ॥ ୯୬ ॥
ଧୁନୀଂ ବା ଗ୍ରାବମୂର୍ତିଂ ବା ସ୍ଥୂଲାଂ ନୋପାସିତୁଂ କ୍ଷମଃ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମାତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମତରଂ ତତ୍ତ୍ୱମୈଶ୍ୱରଂ ବା ସ୍ମରେତ୍ କଥମ୍ ॥ ୯୭॥
ସ୍ଥୂଲତର କିସୀ ନଦୀ କୀ, ଅଥବା ପାଷାଣ ମୂର୍ତିକୀ ଉପାସନା କରନେ ମେଂ ଜୋ ସମର୍ଥ
ନହୀଂ, ସୂକ୍ଷ୍ମସେ ଭୀ ସୂକ୍ଷ୍ମତର ଈଶ୍ୱର ତତ୍ତ୍ୱକା ବହ କିସ ପ୍ରକାର ସ୍ମରଣ
କରେଗା ॥ ୯୭ ॥
ପ୍ରକୃତ୍ୟା ସୁନ୍ଦରଂ ସ୍ଥାନଂ ବସ୍ତୁ ଚାବର୍ଜକଂ ପ୍ରଭୋଃ ।
ଦର୍ଶନାର୍ହଣ ଚିନ୍ତାସୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠମାଲମ୍ବନଂ ମତମ୍ ॥ ୯୮॥
ପ୍ରକୃତି ସେ ହୀ ସୁନ୍ଦର ସ୍ଥାନ, ଐସେ ଅନ୍ୟ ମନୋହର ପଦାର୍ଥ ଭୀ ପରମାତ୍ମା
କେ ଦର୍ଶନ, ପୂଜନ, ତଥା ଚିନ୍ତନ ମେଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଔର ଋଷିମୁନିୟୋଂ କେ
ସମ୍ମତ ଆଲମ୍ବନ ହୈ ॥ ୯୮ ॥
ନାନା ବିଷୟ ବିକ୍ଷିପ୍ତଂ ଦୁଷ୍ଟଚିତ୍ତଂ ମନାଗପି ।
ଈଶ୍ୱରାଭିମୁଖଂ କୁର୍ୟାଦିତି ତୀର୍ଥାଦି କଲ୍ପନା ॥ ୯୯॥
ନାନା ପ୍ରକାର କେ ବିଷୟୋଂ କା ଭୋଗ କରକେ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ହୁଏ, ରାଗାଦି ଦୋଷୋଂ ସେ
ଦୂଷିତ ଚିତ୍ତ କୋ ଥୋଡ଼ା ଭୀ ଈଶ୍ୱର କେ ଅଭିମୁଖ ଲଗାବେ, ଇସ ପ୍ରୟୋଜନ
କେ ଲିଏ ତୀର୍ଥ ଆଦିୟୋଂ କୀ କଲ୍ପନା ହୁଈ ହୈ ॥ ୯୯ ॥
ସାକାରମୀଶରୂପଂ ଯତ୍ ପରୋକ୍ଷମିତି ଦୁର୍ଗ୍ରହମ୍ ।
ଅତିମନ୍ଦଧିୟାଂ କିଞ୍ଚିତ୍ ପ୍ରତୀକତ୍ୱେନ କଲ୍ପ୍ୟତେ ॥ ୧୦୦॥
ଈଶ୍ୱର କା ଜୋ ସାକାର ରୂପ ହୈ, ପରୋକ୍ଷ ହୋନେ ସେ ଉନକା ଭୀ ଚିନ୍ତନ ଆଦି କରନା
କଠିନ ହୋତା ହୈ । ଇସଲିଏ ଅତି ମନ୍ଦ ବୁଦ୍ଧିୟୋଂ କେ ଲିଏ ପ୍ରତିକ ( ଆଲମ୍ବନ )
ରୂପ ସେ କିସୀ ବସ୍ତୁ କୀ କଲ୍ପନା କୀ ଜାତୀ ହୈ ॥ ୧୦୦ ॥
ଯେନ କେନ ପ୍ରକାରେଣ ବିଷ୍ୱଗ୍ଗାମି ଦୃଢଂ ଚଲମ୍ ।
ଚିତ୍ତମେକତ୍ର ସଂରୁନ୍ଧ୍ୟାଦନୁକ୍ଷଣବିକଲ୍ପକମ୍ ॥ ୧୦୧॥
ଜିସ କିସୀ ପ୍ରକାର ସେ ଇଧର ଉଧର ଦୌଡ଼ନେ ବାଲେ, ଦୃଢ଼, ଚଞ୍ଚଲ
ଔର କ୍ଷଣ ୨ ନାନା କଲ୍ପନା କରନେ ବାଲେ ଚିତ୍ତ କୋ ଏକ ସ୍ଥାନ ମେଂ ସମ୍ୟକ୍
ନିରୋଧ କରେ ॥ ୧୦୧ ॥
ଅସଦ୍ୱୃତ୍ତିପରଂ ଚିତ୍ତଂ କୁର୍ୟାତ୍ ସଦ୍ୱୃତ୍ତିୟତ୍ନତଃ ।
ତତୋ ନିର୍ୱୃତ୍ତିକଂ କୁର୍ୟାଦିତି ତତ୍ତ୍ୱଗତିକ୍ରମଃ ॥ ୧୦୨॥
ଦୁଷ୍କାର୍ୟୋଂ ମେଂ ଲମ୍ପଟ ଚିତ୍ତ କୋ ଯତ୍ନ କରକେ ଭୀ ସଦ୍ୱୃତି ବାଲା ବନାବେ;
ପଶ୍ଚାତ୍ ସଦ୍ୱୃତ୍ତି କା ଭୀ ନିରୋଧ କରକେ ବୃତ୍ତିଶୂନ୍ୟ ବନାବେ; ଇସ କ୍ରମ
ସେ ପରମାର୍ଥ ତତ୍ତ୍ୱ କୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ ॥ ୧୦୨ ॥
ଈଶ୍ୱରୋ ବେତ୍ତି ବିଶ୍ୱାତ୍ମା ସର୍ୱାଂ ସର୍ୱସ୍ୟ ଭାବନାମ୍ ।
ଯାଦୃଶୀ ଭାବନା ତାଦୃକ୍ ଫଲଞ୍ଚାପି ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ॥ ୧୦୩॥
ସର୍ୱାତ୍ମା ପରମେଶ୍ୱର ସବକୀ ସବ ପ୍ରକାର କୀ ଭାବନା କୋ ଜାନତେ ହୈଂ; ଜିସ
ପ୍ରକାର କୀ ଭାବନା ହୈ, ଉସ ପ୍ରକାର କା ଫଲ ଭୀ ଦେ ଦେତେ ହୈଂ ॥ ୧୦୩ ॥
ତୀର୍ଥ ସେବନତଃ କେଚିଦ୍ରାମକୃଷ୍ଣାଦ୍ୟୁପାସୟା ।
ଜପେନ ତପସା ଚାନ୍ୟେ ପ୍ରାର୍ଥନା କୀର୍ତନାଦିଭିଃ ॥ ୧୦୪॥
କୋଈ ତୀର୍ଥ ସେବା ସେ, ଅନ୍ୟ କୋଈ ରାମ, କୃଷ୍ଣ ଆଦିୟୋଂ କୀ ଉପାସନା ସେ, ଔର
ଅନ୍ୟ ଜପ ସେ, ତପ ସେ ତଥା ପ୍ରାର୍ଥନା, କୀର୍ତନ ଇତ୍ୟାଦିୟୋଂ ସେ ॥ ୧୦୪ ॥
ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟାଭ୍ୟାସତଃ କେଚିଚ୍ଛାସ୍ତ୍ର ଚିନ୍ତାକ୍ରମେଣ ଚ ।
ପ୍ରାଣାୟାମେନ ଚାପ୍ୟନ୍ୟେ ଧ୍ୟାନୟୋଗେନ ଚାପରେ ॥ ୧୦୫॥
ଔର କୋଈ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ କେ ଅଭ୍ୟାସ ସେ, କୋଈ ଅନ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂ କେ ଚିନ୍ତନ କେ ଦ୍ୱାରା,
ଔର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣାୟାମ ସେ, ଏବଂ ଇତର କୋଈ ଧ୍ୟାନ ଯୋଗ ସେ ଭୀ ॥ ୧୦୫ ॥
କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନତଃ କେଚିଦ୍ ଦାନ ସେବାଦିଭିଃ ପରେ ।
ଇତ୍ଥମୀଶ୍ୱରମାରାଧ୍ୟ ନିଷ୍କାମାଃ ଶୋଧୟନ୍ତି ହୃତ୍ ॥ ୧୦୬॥
କୋଈ କୋଈ ଯଜ୍ଞ,ଯାଗ ଆଦି କର୍ମୋଂ କେ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସେ, ଔର ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦାନ,
ଲୋକ ସେବା ଇତ୍ୟାଦିୟୋଂ ସେ, ଇସ ପ୍ରକାର ନିଷ୍କାମ ସାଧକ ଜନ ପରମେଶ୍ୱର କୀ
ଆରାଧନା କରକେ ଅପନେ ଚିତ୍ତ କା ଶୋଧନ କରତେ ହୈଂ ॥ ୧୦୬ ॥
ବିକଲ୍ପଶତ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ସଶୁଦ୍ଧଂ ଚିତ୍ତମଞ୍ଜସା ।
ନିର୍ୱିକଲ୍ପପଦୋପାନ୍ତଂ ଗନ୍ତୁମର୍ହେତ୍ କଥଂ ପ୍ରଭୋଃ ॥ ୧୦୭॥
ସୈକଡ଼ୋଂ ବିକଲ୍ପୋଂ ସେ ବିକ୍ଷିପ୍ତ, ତଥା ଅଶୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତ ଏକ ଦମ ଈଶ୍ୱର
କେ ନିର୍ୱିକଲ୍ପ ସ୍ୱରୂପ କେ ପାସ ପହୁଞ୍ଚନେ ମେଂ କିସ ପ୍ରକାର ସମର୍ଥ ହୋଗା ॥ ୧୦୭ ॥
ନିର୍ମଲଂ ଶୁଦ୍ଧମେକାଗ୍ରଂ ବିଚାରନିପୁଣଂ ମନଃ ।
ବେତ୍ତି ସମ୍ୟକ୍ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱମବାଙ୍ ମନସ ଗୋଚରମ୍ ॥ ୧୦୮॥
ରାଗ, ଦ୍ୱେଷ ଆଦି ମତ ସେ ରହିତ, ଶୁଦ୍ଧ, ଏକାଗ୍ର ଔର ବିଚାର ସମର୍ଥ
ମନ ହୀ ବାକ୍ ଔର ମନ କେ ଅଗୋଚର ପରମ ତତ୍ତ୍ୱ କୋ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନୁଭବ କରତା
ହୈ ॥ ୧୦୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟେ
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଗୌରୀକୁଣ୍ଡାଦି ତୀର୍ଥବର୍ଣନଂ ନାମ
ପ୍ରଥମଃ ଖଣ୍ଡଃ ସମାପ୍ତଃ ॥
ଅଥ ଦ୍ୱିତୀୟଃ ଖଣ୍ଡଃ ।
ନାରଦ ଉବାଚ ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରାଦିତୀର୍ଥାନାଂ ମାହାତ୍ମ୍ୟମତୁଲାଦ୍ଭୁତମ୍ ।
ଅତିମାତ୍ରନିଗୂଢଂ ଯତ୍ , ତ୍ୱତ୍କୃପାତଃ ଶ୍ରୁତଂ ମୟା ॥ ୧॥
ନାରଦଜୀ ବୋଲେଃ- ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ଆଦି ତୀର୍ଥୋଂ କା, ଅନୁପମ ଅଦ୍ଭୁତ ଔର ଅତ୍ୟନ୍ତ
ଗୂଢ ଜୋ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ହୈ, ଉସେ ଆପକୀ କୃପା ସେ ମୈଂନେ ସୁନ ଲିୟା ॥ ୧ ॥
ସ୍ଥାନାନାମପି ଚାନ୍ୟେଷାଂ, ପ୍ରକୃତକ୍ଷେତ୍ରବର୍ତିନାମ୍ ।
ସୁତବାତ୍ସଲ୍ୟତଃ ଶ୍ରୀମନ୍ ! ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଂ ଶ୍ରାବୟ ପ୍ରଭୋ ! ॥ ୨॥
ଅବ, ହେ ଶ୍ରୀମନ୍ ! ହେ ପ୍ରଭୋ ! ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନୋଙ୍କା
ଭୀ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଆପ ପୁତ୍ରସ୍ନେହ ସେ ମୁଝେ ସୁନାଇୟେ ॥ ୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଅନ୍ୟାନ୍ୟପି ସୁପୁଣ୍ୟାନି, ସ୍ଥାନାନି ଶୃଣୁ ନାରଦ ! ।
ଦର୍ଶନେନ ବିନଶ୍ୟନ୍ତି, ମହାପାପ ଶତାନ୍ୟପି ॥ ୩॥
ବ୍ରହ୍ମାଜୀ ବୋଲେ :- ହେ ନାରଦ ! ତୁମ ଅତିପୁଣ୍ୟଦାୟକ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନୋଙ୍କୋ ଭୀ ସୁନୋ
! ଜିନକେ ଦର୍ଶନସେ ସୈକଡ଼ୋଂ ମହାପାପୋଙ୍କା ଭୀ ନାଶ ହୋ ଜାତା ହୈ ॥ ୩ ॥
ପ୍ରିୟୋଽସି ମେ ତନୂଜୋଽସୀତ୍ୟୁଚ୍ୟତେ ଗୋପ୍ୟମୁତ୍ତମମ୍ ।
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟଦୁର୍ଲଭଂ ତେଷାଂ, ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଂ ଶିଷ୍ୟହର୍ଷଣମ୍ ॥ ୪॥
ତୁମ ତୋ ମେରେ ପ୍ରିୟ ହୋ; ପୁତ୍ର ହୋ; ଇସଲିୟେ ତ୍ରିଲୋକକୋ ଭୀ ଦୁର୍ଲଭ, ଗୂଢ,
ଅତି ଉତ୍ତମ ଔର ଶିଷ୍ଟ ପୁରୁଷୋଙ୍କୋ ଆନନ୍ଦ ଦେନେବାଲା ଉନ ସ୍ଥାନୋଙ୍କା ମାହାତ୍ମ୍ୟ
କହତା ହୂମ୍ ॥ ୪ ॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀବନଂ ମହାଲକ୍ଷ୍ମ୍ୟାଃ କ୍ରୀଡନୋପବନଂ ମୁନେ ! ।
ପୁରତୋ ଭ୍ରାଜତେ ତତ୍ର, ଫଲବୃକ୍ଷବିରାଜିତମ୍ ॥ ୫॥
ହେ ମୁନେ ! ଇସକେ ଆଗେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀକା କ୍ରୀଡ଼ାସ୍ଥାନ, ଅନେକ ପ୍ରକାର କେ
ଫଲୋଂବାଲେ ବୃକ୍ଷୋଂ ସେ ଶୋଭିତ, ଲକ୍ଷ୍ମୀବନ ବିରାଜମାନ ହୈ (ଇସେ ଗଙ୍ଗା
ବଗୀଚା ଭୀ କହତେ ହୈଂ) ॥ ୫ ॥
ଦେବୀଗଙ୍ଗା ସଙ୍ଗମଞ୍ଚ, ତତ ଊର୍ଧ୍ୱଂ ସମୀପତଃ ।
ଦିବୌକସାଂ ସ୍ଥାନମେତନ୍ନାସ୍ତି ମର୍ତ୍ୟସମାଗମଃ ॥ ୬॥
ଉସକେ ଆଗେ ପାସ ହୀ ଶ୍ରୀ ଭାଗୀରଥୀଗଙ୍ଗା କେ ସାଥ ଦେବୀଗଙ୍ଗାକା ସଙ୍ଗମସ୍ଥାନ
ହୈ । ଯହ ଦେବତାଓଙ୍କା ସ୍ଥାନ ହୈ । ମନୁଷ୍ୟୋଙ୍କା ସମାଗମ ବହାଂ ଦୁର୍ଲଭ ହୈ ।
( ଇସେ ଦେଶ ଭାଷାମେଂ ``ଦେବଘାଟ'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୬ ॥
ତତୋଽପି ଦିଶି ପୂର୍ୱସ୍ୟାଂ, ଭୂର୍ଜବାସୋଽତି ସୁନ୍ଦରଃ ।
ଊର୍ଜସ୍ୱଲୈର୍ଭୂଜବୃକ୍ଷୈରାପୂର୍ଣଂ ବିସ୍ତୃତଂ ବନମ୍ ॥ ୭॥
ଉସକେ ଭୀ ପୂର୍ୱଦିଶା ମେଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ``ଭୁର୍ଜବାସ'' ହୈ । ଯହ
ଭୋଜପତ୍ର କେ ଉଜ୍ଜ୍ୱଲ ଔର ଊର୍ଜିତ ବୃକ୍ଷୋଂ ସେ ଭରା ହୁଆ ରମଣୀକ ଔର ବିଶାଲ
ବନ ହୈ । ( ଯହ ସ୍ଥାନ ``ଭୋଜବାସା'' ନାମ ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ ॥ ୭ ॥
ଦେବର୍ଷି ଯକ୍ଷ ଗନ୍ଧର୍ୱ ସିଦ୍ଧ ଚାରଣ ସେବିତମ୍ ।
ଅହୋ ! ଧନ୍ୟଃ ସ ମର୍ତ୍ୟୋୟଃ ସ୍ଥାନମେତତ୍ ପ୍ରପଶ୍ୟତି ॥ ୮॥
ଅହୋ ! ଜୋ ମନୁଷ୍ୟ, ଦେବ, ଋଷି, ଗନ୍ଧର୍ୱ, ସିଦ୍ଧ ଔର ଚାରଣୋଂ ସେ
ସେବିତ ଇସ ଦିବ୍ୟ ସ୍ଥାନ କା ଦର୍ଶନ କରତେ ହୈଂ, ବେ ଅତିଧନ୍ୟ ହୈଂ ॥ ୮ ॥
ପୁଷ୍ପବାସୋ ବିଶାଲା ଭୂସ୍ତଦୂର୍ଧ୍ୱଂ ମୁନି ପୁଙ୍ଗବ ! ।
ଦିବ୍ୟାନାଂ ବହୁପୁଷ୍ପାଣାମୁଦ୍ୟାନଂ ବିଦ୍ଧି ନାରଦ ! ॥ ୯॥
ହେ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ! ଭୋଜବାସା କେ ଆଗେ ``ପୁଷ୍ପବାସ'' ନାମକ ବିଶାଲ
ମୈଦାନ ହୈ । ହେ ନାରଦ ! ଉସେ ନାନା ପ୍ରକାର କେ ଅଲୌକିକ ଔର ସୁନ୍ଦର ପୁଷ୍ପୋଂ
କା ବଡ଼ା ବଗୀଚା ଜାନୋ । (ଦେଶଭାଷା ମେଂ ଇସେ ``ଫୂଲବାସା'' କହତେ
ହୈଂ) ॥ ୯ ॥
ତତ୍ର ଶ୍ରୀ ଗୋମୁଖଂସ୍ଥାନଂ, ସାକ୍ଷାଗଙ୍ଗାବତାର ଭୂଃ ।
ଋଷିଭିର୍ବହୁଧା ଗୀତଂ, ପୁଣ୍ୟାତ୍ ପୁଣ୍ୟତରଂ ଭୁବି ॥ ୧୦॥
ବହାଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଗଙ୍ଗାଜୀ କୀ ଅବତାର ଭୂମି, ଋଷିମୁନିୟୋଂ ଦ୍ୱାରା ନାନା ପ୍ରକାର ସେ
କୀର୍ତିତ, ପୃଥ୍ୱୀଭର ମେଂ ପବିତ୍ର ସେ ଭୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର ଶ୍ରୀ ``ଗୋମୁଖ''
ନାମକ ସ୍ଥାନ ହୈ ॥ ୧୦ ॥
ଶୈଲଶୃଙ୍ଗୈର୍ମହୋଚ୍ଛ୍ରାୟୈର୍ୱେଷ୍ଟିତଂ ହିମଶୋଭିତୈଃ ।
ଦ୍ୟୁଲୋକ ନିକଟସ୍ଥଂ ବୈ, ଦ୍ୟୁଲୋକିଭିରଧିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ ୧୧॥
ଜୋ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଊଞ୍ଚେ ବର୍ଫସେ ଢଙ୍କେ ହୁଏ, ବିଶାଲ ପର୍ୱତ ଶିଖରୋସେ ଆବୃତ୍ତ,
ଦେବଲୋକକେ ସମୀପବର୍ତୀ ଔର ଦେବତାଓଂ ସେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୈ ॥ ୧୧ ॥
ତତ୍ର ପ୍ରାଲେୟସଙ୍ଘାତ ଭୂଷିତେ ଭୁବିଭୂଷଣେ ।
ଗୋମୁଖେ ଗୋମୁଖାକାର ମହାତୁହିନ ଗହ୍ୱରାତ୍ ॥ ୧୨॥
ବର୍ଫକେ ସମୂହ ସେ ଭୂଷିତ ଔର ଭୂମିକେ ବିଭୂଷଣ ଉସ ଗୋମୁଖ ସ୍ଥାନମେଂ
ଗୌକେ ମୁଖକେ ସଦୃଶ ବର୍ଫ କୀ ମହାନ ଗୁଫାସେ ॥ ୧୨ ॥
ନିର୍ଗଚ୍ଛତି ମହାବେଗା, ଗଙ୍ଗା ସୁରତରଙ୍ଗିଣୀ ।
ପାବନୀ ପାବନାର୍ଥାୟ, ପୃଥ୍ୱୀଲୋକ ନିବାସିନାମ୍ ॥ ୧୩॥
ପୁଣ୍ୟବତୀ, ସୁରନଦୀ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ ଭୂଲୋକକେ ନିବାସିୟୋଂ କୋ ପାବନ କରନେ କେ
ଲିୟେ ମହାନ ବେଗବତୀ ହୋକର ନିକଲ ରହୀ ହୈ ॥ ୧୩ ॥
ଦେବଖାତବିଲେ ତତ୍ର, ଦୁର୍ଗାଦ୍ଦୁର୍ଗତରେଽପି ଯଃ ।
ଗତ୍ୱା ତୁ ଜାହ୍ନବୀତୋୟେ, ବିଧିବତ୍ ସ୍ନାନମାଚରେତ୍ ॥ ୧୪॥
ଦୁର୍ଗମ ସେ ଦୁର୍ଗମ ହୋନେପର ଭୀ, ଜୋ ଉସ ଦେବନିର୍ମିତ ଗୁଫାମେଂ ହୀ ଜାକର
ଗଙ୍ଗାଜଲମେଂ ବିଧିପୂର୍ୱକ ସ୍ନାନ କରତେ ହୈଂ ॥ ୧୪ ॥
ଅବଶ୍ୟଂ ତସ୍ୟ ବୈ ପୁତ୍ର ! ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନ ବିଦ୍ୟତେ ।
ନାତ୍ର ଶଙ୍କା ବିଧାତବ୍ୟା, ପ୍ରତିଜାନେ ପ୍ରିୟୋଽସି ମେ ॥ ୧୫॥
ହେ ପୁତ୍ର ! ଅବଶ୍ୟହୀ ଉନକା ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନହୀଂ ହୋତା । ଇସମେଂ ତନିକ ଭୀ ସନ୍ଦେହ
କରନା ଯୋଗ୍ୟ ନହୀଂ । ମୈଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କେ ସାଥ କହତା ହୂଂ । କ୍ୟୋଙ୍କି ତୁ ମୁଝେ
ଅତି ପ୍ରିୟ ହୋ ! ॥ ୧୫ ॥
ଗୋମୁଖ୍ୟାଂ ତତ୍ର ବିଖ୍ୟାତେ, ସୂର୍ୟକୁଣ୍ଡେ ନିମଜ୍ଜତି ।
ନୀଲନୀରଦବର୍ଣାଢୟେ, ଯସ୍ସ ସୂର୍ୟବଦୁଜ୍ଜ୍ୱଲେତ୍ ॥ ୧୬॥
ଇସୀ ଗୋମୁଖ ସ୍ଥାନ ମେଂ ଜୋ ପୁରୁଷ ନୀଲମେଘକେ ସମାନ ରଙ୍ଗବାଲେ ବିଖ୍ୟାତ
ସୂର୍ୟକୁଣ୍ଡ ମେଂ ସ୍ନାନ କରତେ ହୈଂ; ବହ ସୂର୍ୟ କେ ସଦୃଶ କାନ୍ତି ବାଲେ ହୋତେ
ହୈଂ ॥ ୧୬ ॥
ତତ ଊର୍ଧ୍ୱଂ ତୁ ଭୂମୀଦ୍ଧା, ମର୍ତ୍ୟ ସଞ୍ଚାର ଦୂରଗାଃ ।
ଆଚ୍ଛନ୍ନାଃ ସନ୍ତତସ୍ଥାୟି ଘନୋତ୍ତୁଙ୍ଗମହାହିମୈଃ ॥ ୧୭॥
ଉସକେ ଆଗେ ପର୍ୱତ ସମୂହ ସଦା ସ୍ଥିର ରହନେବାଲେ ଅତି ସଘନ ଔର ଊଞ୍ଚେ ମହାନ
ବର୍ଫ ସେ ଢକେ ରହତେ ହୈଂ, ଇସଲିୟେ ବେ ମନୁଷ୍ୟକୀ ଗତି ସେ ରହିତ ହୈଂ ॥ ୧୭ ॥
ଗୋମୁଖୀତୋ ବିଶାଲାପୂର୍ନାତିଦୂରେ ବିରାଜତେ ।
ତତ୍ରାୟଂ ଗମନେ ମାର୍ଗଃ ସିଦ୍ଧାନାଂ ଚାମୃତାନ୍ଧସାମ୍ ॥ ୧୮॥
ଗୋମୁଖୀସ୍ଥାନକେ ପାସ ହୀ ବଦରୀପୁରୀ ବିରାଜମାନ ହୈ । ବହାଂ ଜାନେ କେ ଲିୟେ
ଯହ ସିଦ୍ଧ ଔର ଦେବତାଓଙ୍କା ମାର୍ଗ ହୈ, ଯାନୀ ମନୁଷ୍ୟକୀ ଗତି ରହିତ ଉନ
ପର୍ୱତଶିଖରୋଂ ଦ୍ୱାରା ସିଦ୍ଧ ଔର ଦେବତା ଲୋଗ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୧୮ ॥
ନାରଦ ଉବାଚ ।
ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ଜାହ୍ନବୀଜନ୍ମଭୁବଃ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖସ୍ୟ ଯତ୍ ।
ଲୋକେଶ କୃପୟା କିଞ୍ଚିଦ୍ ବିସ୍ତରେଣ ବଦ ପ୍ରଭୋ ! ॥ ୧୯॥
ନାରଦଜୀ ବୋଲେ :- ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ କୀ ଜନ୍ମଭୂମି, ଶ୍ରୀଗୋମୁଖକା ଜୋ ମାହାତ୍ମ୍ୟ
ହୈ, ଉସେ ହେ ଲୋକୋଂ କେ ସ୍ୱାମୀ ! ହେ ପ୍ରଭୋ ! କୃପା କରକେ କୁଛ ବିସ୍ତାର ପୂର୍ୱକ
କହିୟେ ! ॥ ୧୯ ॥
ବ୍ରହ୍ମୋବାଚ ।
ଶୃଣୁ ମେ ସମ୍ପ୍ରବକ୍ଷ୍ୟାମି, ଯତ୍ପୃଷ୍ଟଂ ପ୍ରିୟଦର୍ଶନ ! ।
ବୈଶିଷ୍ଟୟଂ ଗୋମୁଖୀୟଂ ବୈ, ଗୋପ୍ୟମେତତ୍ ସନାତନମ୍ ॥ ୨୦॥
ହେ ପ୍ରିୟଦର୍ଶନ ! ତୁମନେ ଜୋ ଗୋମୁଖକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ପୂଛା ହୈ, ଉସେ ମୈଂ ସମ୍ୟକ୍
ପ୍ରକାରସେ କହତା ହୂମ୍ । ମେରେ ବଚନ ସୁନୋ ! ଯହ ସନାତନ ରହସ୍ୟ ଗୁପ୍ତ
ରଖନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈ ॥ ୨୦ ॥
କ୍ରୀଡାରଙ୍ଗଂଶ୍ରିୟଃ ସାକ୍ଷାଦ୍, ଗୋମୁଖୀ ଲେଖ ସଂସ୍ତୁତା ।
ଗୋବକ୍ତ୍ରଭିର୍ହିମଶ୍ରାବଚ୍ଛିଦ୍ରତୋଽନ୍ୱର୍ଥନାମିକା ॥ ୨୧॥
ଦେବତାଓଂ ଦ୍ୱାରା କୀର୍ତିତ ଗୋମୁଖୀସ୍ଥାନ, ସାକ୍ଷାତ୍ ଲକ୍ଷ୍ମୀକୀ କ୍ରୀଡ଼ାଭୂମି ଔର
ଗୌକେ ମୁଖକେ ସମାନ ହିମପାଷାଣକୀ ଗୁଫା ହୋନେସେ ଅନୁରୂପ ନାମବାଲା ହୈ ॥ ୨୧ ॥
ଶ୍ରୀଶୈଲହିମକୂଟୈର୍ୟା, ଭାସିତା ସର୍ୱତୋ ଦିଶି ।
ସ୍ୱୟଂ ଚ ସୁଭଗୋତ୍ତୁଙ୍ଗ ହିମାନୀକୃତଭୂଷଣା ॥ ୨୨॥
ଜୋ ସବ ଓରସେ ଶ୍ରୀଶୈଲ ନାମକ ପର୍ୱତକେ ହିମଶିଖରୋଂ ସେ ପ୍ରକାଶିତ ହୈ;
ଔର ସ୍ୱୟଂସୁନ୍ଦର ଏବଂ ଊଞ୍ଚେ ହିମ ସମୂହୋଂ କା ଆଭୂଷଣ କିୟେ ହୁଏ ହୈ ॥ ୨୨ ॥
ତଥାହ୍ନି କଲଧୌତାଭୈଃ ସାୟଞ୍ଚ କନକପ୍ରଭୈଃ ।
ପ୍ରହର୍ଷୟତି ଯା ଚିତ୍ତଂ, ପର୍ୱତାଗ୍ରୈରଲୌକିକୈଃ ॥ ୨୩॥
ଔର ଜୋ ଦିନ ମେଂ ଚାନ୍ଦୀକେ ପ୍ରକାଶବାଲେ ଔର ସାୟଙ୍କାଲ ମେଂ ସୁବର୍ଣ କେ ପ୍ରକାଶ
ବାଲେ, ଦିବ୍ୟ ପର୍ୱତ ଶିଖରୋଂ ସେ ଚିତ୍ତ କୋ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆହ୍ଲାଦିତ କରତା ହୈ ॥ ୨୩ ॥
କିମୟଂ ତପନୀୟାଦ୍ରିଃ, କିଂବା ରଜତ ପର୍ୱତଃ ।
ଇତି ସନ୍ଦେହତୋ ଯତ୍ର, ବାଢଂ ମୁହ୍ୟତି ମାନବାଃ ॥ ୨୪॥
କ୍ୟା ଯହ ସୋନେକା ପର୍ୱତ ହୈ, ଯା ଚାନ୍ଦୀ କା ପର୍ୱତ ? ଇସ ପ୍ରକାର କେ ମହାନ
ସନ୍ଦେହସେ ଜହାଂ ମନୁଷ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମୋହିତ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୨୪ ॥
ଅହୋ ! ଦିବ୍ୟା ଦିବ୍ୟକାନ୍ତିଚ୍ଛଟାଚ୍ଛନ୍ନ ଦିଗନ୍ତରା ।
ଭ୍ରାଜତେ ସାଽଚଲାଧୀଶ ମୂର୍ଧୋତ୍ତଂସମହାମଣିଃ ॥ ୨୫॥
ଅହୋ ! ଜୋ ଦିବ୍ୟ ଔର ହିମାଲୟ କେ ଶିରୋଭୂଷଣକା ଅମୂଲ୍ୟ ରତ୍ନ ଔର ଅପନେ
ଅଲୌକିକ କାନ୍ତି ପୁଞ୍ଜସେ ଦିଶାଓଂ କେ ମଧ୍ୟ କୋ ବ୍ୟାପ୍ତ କିଏ ହୁଏ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୀପ୍ୟମାନ
ହୈ ॥ ୨୫ ॥
ଦେବସେବ୍ୟଞ୍ଚ ତତ୍ସ୍ଥାନଂ ଦୈବତାନାଂ ଚ ଦୁର୍ଲଭମ୍ ।
ମହାପୁଣ୍ୟ ମହୋପୁଣ୍ୟପୂରୁଷୈରବଲୋକିତମ୍ ॥ ୨୬॥
ଅହୋ ! ବହ ସ୍ଥାନ ଦେବତାଓଂ ଦ୍ୱାରା ସେବନୀୟ, ଦେବତାଓଂ କୋ ଭୀ ଦୁର୍ଲଭ ଔର
ମହାପୁଣ୍ୟ ଜନକ ହୈ; ଜିସେ କି ପୁଣ୍ୟାତ୍ମା ଲୋଗୋଂନେ ଅବଲୋକନ କିୟା ହୈ ॥ ୨୬ ॥
ଅଗହନଗହନଂ ବୈ, ଲତାବିଟପିବର୍ଜିତମ୍ ।
ପ୍ରଶାନ୍ତମତିଗମ୍ଭୀରଂ ବିଶାଲଂ ଗ୍ରାବ ସଙ୍କୁଲମ୍ ॥ ୨୭॥
ବହ ବନୋଂ ସେ ଦୁର୍ଗମ ନହୀଂ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ବନ ରହିତ ହୈ ଔର ଲତା ବୃକ୍ଷୋଂ
ସେ ରହିତ ହୈ । ପ୍ରଶାନ୍ତ ଔର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗମ୍ଭୀର ହୈ । ବିଶାଲ ହୈ ଔର
ପତ୍ଥରୋଂ ସେ ଅତି ସଙ୍କୀର୍ଣ ହୈ ॥ ୨୭ ॥
ନିକଟସ୍ଥ ବୃହଚ୍ଚର୍ମିବନଶୋଭାବିଶୋଭିତମ୍ ।
ପତ୍ରିଭିଃ ସୁସ୍ୱରୈର୍ନାନା ରୂପବର୍ଣୈଶ୍ଚ ମଣ୍ଡିତମ୍ ॥ ୨୮॥
ସମୀପମେଂ ହୀ ସ୍ଥିତ ମହାନ ଭୋଜପତ୍ରକେ ବନକୀ ଶୋଭାସେ ଶୋଭାୟମାନ,
ତଥା ମଧୁର ସ୍ୱରବାଲେ ଔର ନାନା ପ୍ରକାର ଏବଂ ନାନା ରଙ୍ଗବାଲେଂ ମନୋହର
ପକ୍ଷିୟୋଂସେ ଅଲଙ୍କୃତ ହୈ ॥ ୨୮ ॥
କୃଷ୍ଣରକ୍ତୈଃ ଶ୍ୱେତ ପୀତୈଃ ପୁଷ୍ପୈର୍ଦିବ୍ୟମନୋହରୈଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ କେଶ ଭୂଷାଭିଃ ସମାଚ୍ଛନ୍ନଂ ସମନ୍ତତଃ ॥ ୨୬॥
ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ କେ କେଶୋଙ୍କେ ଭୂଷଣ, ତଥା ଦିବ୍ୟ, ମନକୋ ହରନେ ବାଲେ ଶ୍ୟାମ,
ଲାଲ, ଶ୍ୱେତ ଔର ପୀଲେ ପୁଷ୍ପୋଂସେ ସର୍ୱତ୍ର ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୈ ॥ ୨୯ ॥
କସ୍ତୁର୍ୟାଦ୍ୟୈର୍ୱିଚିତ୍ରୈଶ୍ଚ, ମୃଗଭେଦୈରନଦ୍ଭୁତୈଃ ।
ସର୍ୱଦାଽଦ୍ର୍ୟୁଷିତଂ ଦିବ୍ୟୈଃ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦ ମକୁତୋଭୟମ୍ ॥ ୩୦॥
କସ୍ତୁରୀମୃଗ, ବରଡ ଆଦି ନାନା ପ୍ରକାର କେ ଅଲୌକିକ ଔର ଅତି ଅଦ୍ଭୁତ ଜଙ୍ଗଲୀ
ପଶୁ, ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଔର ଭୟ ରହିତ ହୋକର ବହାଂ ସଭୀ ସମୟ ନିବାସ କରତେ
ହୈଂ ॥ ୩୦ ॥
ଅହୋ ତତ୍ରତ୍ୟ ସୁଷମାଂ, କୋବା ବର୍ଣୟିତୁଂ ପ୍ରଭୁଃ ।
ଇନ୍ଦ୍ରୋପ୍ୟକ୍ଷିସହସ୍ରେଣ, ଯାଂ ବିଲୋକ୍ୟ ନ ତୃପ୍ୟତି ॥ ୩୧॥
ଅହୋ ! ବହାଙ୍କୀ ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭାକା ବର୍ଣନ କରନେ ମେଂ କୌନ ସମର୍ଥ ହୈ
? ଜିସକୋ ଅପନେ ସହସ୍ର ନେତ୍ରୋଂ ସେ ଦେଖକର ଇନ୍ଦ୍ର ଭୀ ତୃପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା ॥ ୩୧ ॥
ନୈତତ୍ କେବଲ ମକ୍ଷାଣାଂ, ସଦୈବାହ୍ଲାଦକଂ ମୁନେ ! ।
ସର୍ୱପୁଣ୍ୟମହାତୀର୍ଥମୂଦ୍ଧର୍ଭୂଷେତି ବିଦ୍ଧି ତତ୍ ॥ ୩୨॥
ହେ ମୁନେ ! ଯହ ସ୍ଥାନ କେବଲ ସଦା ଇନ୍ଦ୍ରିୟୋଂ କୋ ସୁଖ ପ୍ରଦାନ କରନେ ବାଲା ହୀ
ନହୀଂ, କିନ୍ତୁ ଉସେ ସର୍ୱ ମହାନ୍ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥୋଂ କା ଶିରୋ ଭୂଷଣ ଜାନୋ ! ॥ ୩୨ ॥
ସକୃଦେବାତ୍ର ଗମନାଦ୍ଦର୍ଶନାତ୍ ସର୍ୱ କିଲ୍ବିଷମ୍ ।
ସମୂଲଂ ବିଲୟଂ ଯାତି, ବାଞ୍ଛିତାର୍ଥମବାପ୍ନୁୟାତ୍ ॥ ୩୩॥
ଏକବାର ଭୀ ଇସ ସ୍ଥାନ ପର ଜାକର ଦର୍ଶନ କରନେସେ ସବ ପାପ ସମୂଲ ବିନଷ୍ଟ
ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ଔର ଶୀଘ୍ର ହୀ ଅଭୀଷ୍ଟ ଅର୍ଥକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ ॥ ୩୩ ॥
ଯଦି ତତ୍ରତ୍ୟଗଙ୍ଗାମ୍ଭୋବିନ୍ଦୁମେକମପି ସ୍ପୃଶେତ୍ ।
ଯତ୍ରକୁତ୍ରାଽପି ନିବସନ୍ , ପୁମାନ୍ ଯାତି ସୁରାଲୟମ୍ ॥ ୩୪॥
ଯଦି ବହାଂ କେ ଗଙ୍ଗାଜଲ କା ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଭୀ ସ୍ପର୍ଶ କରେ ତୋ ଜହାଂ ତହାଂ କହୀଂ
ଭୀ ନିବାସ କରନେ ବାଲା ମନୁଷ୍ୟ ଭୀ ଦେବଲୋକକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ॥ ୩୪ ॥
ହରିଣାପି ହରେଣାପି, ମୟା ମଘବତାପି ଚ ।
ଅସକୃତ୍ ସେବିତଂ ତୀର୍ଥଂ, ଶ୍ରଦ୍ଧେୟଂ ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ମୁନେ ! ॥ ୩୫॥
ହେ ମୁନେ ! ସ୍ୱୟଂ ବିଷ୍ଣୁନେ, ଶିବଜୀନେ, ଇନ୍ଦ୍ରନେ ଔର ମୈଂନେ ଭୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା
କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ଇସ ତୀର୍ଥକା ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ଅନେକ ବାର ସେବନ କିୟା ହୈ ॥ ୩୫ ॥
ଅହୋ ! ମୁନିବରାସ୍ତତ୍ର, ଗତ୍ୱା ବ୍ରହ୍ମବିଚିନ୍ତନେ ।
ମଜ୍ଜନ୍ତି ଦିବ୍ୟସୁଷମା ସମାକୃଷ୍ଟଧିୟୋ ବଲାତ୍ ॥ ୩୬॥
ଅହୋ ! ଉତ୍ତମ ମନନଶୀଲ ପୁରୁଷ ବହାଂ ଜାକର, ପ୍ରକୃତିକୀ ଉସ ଦିବ୍ୟ ଅନୁପମ
ଶୋଭାସେ ହଠାତ୍ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରକୃଷ୍ଟଚିତ୍ତ ହୋକର ବ୍ରହ୍ମଚିନ୍ତନ ମେଂ ନିମଗ୍ନ
ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୩୬ ॥
ହେତୁଜ୍ଞାନଂ ଫଲଜ୍ଞାନାତ୍, ପରୀକ୍ଷକମତଂ ଖଲୁ ।
ତଥା ଚ ପ୍ରାକୃତାଭିଖ୍ୟାଦର୍ଶନାଦ୍ବ୍ରହ୍ମସଂସ୍ମୃତିଃ ॥ ୩୭॥
କାର୍ୟ କେ ଜ୍ଞାନସେ ଉସକେ କାରଣକୀ ସ୍ମୃତି ହୋତୀ ହୈ; ଯହ ଦାର୍ଶନିକୋଂ କା ମତ
ହୈ । ଇସୀ ପ୍ରକାର ପ୍ରାକୃତିକ କାନ୍ତି କେ ଦର୍ଶନ ସେ ଉସକେ କାରଣ ବ୍ରହ୍ମକୀ
ସ୍ମୃତି ହୋତୀ ହୈ ॥ ୩୭ ॥
ତନ୍ନିର୍ମାତୁଃ ସ୍ମୃତିର୍ୟଦ୍ୱନ୍ମହାର୍ହଗୃହଦର୍ଶନେ ।
ଅକୃତଂ ବସ୍ତୁବିସ୍ତାରଂ, ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ବୈ ଦିବ୍ୟମଦ୍ଭୁତମ୍ ॥ ୩୮॥
ମହାନ ସୁନ୍ଦର ମହଲକେ ଦର୍ଶନସେ ଜୈସେ ଉସକେ ବନାନେ ବାଲେ କୀ ସ୍ମୃତି ହୋତୀ
ହୈ, ଜୋ ମନୁଷ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ନହୀଂ ବନାୟେ ଗୟେ ଐସେ ଅଲୌକିକ ଏବଂ ଅଦ୍ଭୁତ ପଦାର୍ଥୋଂ
କୀ ମହିମା ଦେଖ କର ॥ ୩୮ ॥
ତତ୍କର୍ତରୀଶ୍ୱରସ୍ୟାପି, ତଦ୍ୱଦୁତ୍ପଦ୍ୟତେ ସ୍ମୃତିଃ ।
ତତଃ କିମଦ୍ଭୁତଂ ତତ୍ର, ମଜ୍ଜନ୍ତୀଶୀତି ସଜ୍ଜନାଃ ॥ ୩୬॥
ବୈସେହୀ ଉସକେ କର୍ତା ଈଶ୍ୱରକୀ ସ୍ମୃତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ । ଇସ ଲିୟେ ବହାଂ
ଯଦି ମନନଶୀଲ ମନୁଷ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମମେଂ ନିମଗ୍ନ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ, ତୋ ଇସମେଂ କ୍ୟା
ଆଶ୍ଚର୍ୟ ହୈ ? ॥ ୩୬ ॥
ସୌନ୍ଦର୍ୟ ବ୍ରହ୍ମଣୋ ରୂପଂ ପ୍ରକୃତ୍ୟାମନୁବର୍ତତେ ।
ପ୍ରକୃତେର୍ନାସ୍ତି ସୌନ୍ଦର୍ୟଂ ସ୍ୱସ୍ୱରୂପାତ୍ମକୋ ଗୁଣଃ ॥ ୪୦॥
ସୌନ୍ଦର୍ୟ ବ୍ରହ୍ମକା ହୀ ସ୍ୱରୂପ ହୈ । ବ୍ରହ୍ମକା ସୌନ୍ଦର୍ୟ ପ୍ରକୃତି ମେଂ ଅନୁଗତ
ହୋତା ହୈ । ସୌନ୍ଦର୍ୟ ପ୍ରକୃତି କେ ଅପନା ସ୍ୱରୂପ ଭୂତ ଗୁଣ ନହୀଂ ହୈ ॥ ୪୦ ॥
ସତ୍ୟାନାଞ୍ଚ ମହାସତ୍ୟଂ ଚେତନାନାଞ୍ଚ ଚେତନମ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମ ବିଦ୍ଧି ଜଗଦ୍ବୀଜଂ ସୁନ୍ଦରାଣାଞ୍ଚ ସୁନ୍ଦରମ୍ ॥ ୪୧॥
ସବ ସତ୍ୟୋଂ କା ମହାସତ୍ୟ, ଚେତନୋଂ କା ଭୀ ଚେତନ, ଏବଂ ସୁନ୍ଦରୋଂ କା ଭୀ
ସୁନ୍ଦର, ଇସ ଜଗତ କା ବୀଜ ଭୂତ ବ୍ରହ୍ମ ହୀ ହୈ, ଯହ ଜାନୋ ॥ ୪୧ ॥
ଆନନ୍ଦୟତି ତତ୍ତାଦୃଗ୍ ବ୍ରହ୍ମୈବ ପରମାତତମ୍ ।
ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରତଃ ସର୍ୱାନ୍ ଯଥାସ୍ୱଂହି ଜନୁଷ୍ମତଃ ॥ ୪୨॥
ସବକେ ଅଧିଷ୍ଠାନ, ବ୍ୟାପକ, ତାଦୃଶ ବ୍ରହ୍ମ ହୀ ପ୍ରକୃତି କେ ଦ୍ୱାରା ସବ
ପ୍ରାଣିୟୋଂ କୋ ଯଥାୟୋଗ୍ୟ ଆନନ୍ଦକା ପ୍ରଦାନ କରତେ ହୈଂ ॥ ୪୨ ॥
ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମଣ ଏବୈଷା ନ ସ୍ୱସ୍ୟାଃ ପ୍ରକୃତେର୍ଦ୍ୟୁତିଃ ।
ଇତି ସାକ୍ଷାତ୍ପ୍ରପଶ୍ୟନ୍ତି ବ୍ରହ୍ମତତ୍ତ୍ୱ ବିଶାରଦାଃ ॥ ୪୩॥
ଇସ ପ୍ରକାର ପରବ୍ରହ୍ମ କୀ ହୀ ଯହ ଶୋଭା ହୈ । ପ୍ରକୃତି କୀ ଅପନୀ ଶୋଭା ନହୀଂ
ହୈ । ବ୍ରହ୍ମତତ୍ତ୍ୱକୋ ଜାନନେ ବାଲେ ଇସକା ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନୁଭବ କରତେ ହୈଂ ॥ ୪୩ ॥
ତାଦୃଶାସ୍ତାଦୃଶେ ସ୍ଥାନେ ବ୍ରହ୍ମସୌନ୍ଦର୍ୟ ଦୀପିତେ ।
ବ୍ରହ୍ମ ସମ୍ପତ୍ତିମାୟାନ୍ତି ଭାବାବିଷ୍ଟଧିୟୋବଲାତ୍ ॥ ୪୪॥
ବ୍ରହ୍ମ ସୌନ୍ଦର୍ୟ ସେ ଶୋଭିତ ଐସେ ସ୍ଥାନୋଂ ମେଂ ବ୍ରହ୍ମବିତ୍ ଲୋଗ ଭାବାବିଷ୍ଟ
ହୋକର ଜବରନ ବ୍ରହ୍ମ ସମାଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୪୪ ॥
ଅହୋ ! ପୁଣ୍ୟ ମହୋ ! ପୁଣ୍ୟଂ, ଗୋମୁଖୀ ଦର୍ଶନଂ ମୁନେ ! ।
ପୁଣ୍ୟାତ୍ମା ଧନ୍ୟଧନ୍ୟୋ ଯଃ ସ ଏବ ଲଭତେ ହି ତତ୍ ॥ ୪୫॥
ହେ ମୁନେ ! ଗୋମୁଖକା ଦର୍ଶନ ଅତି ଅଦ୍ଭୁତ ଔର ଅତ୍ୟନ୍ତ ପୁଣ୍ୟଦାୟକ ହୈ,
ଜୋ ପବିତ୍ରାତ୍ମା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୀ ଧନ୍ୟ ହୈ, ବେ ହୀ ଉସକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ ॥ ୪୫ ॥
ଗୋମୁଖୀଦର୍ଶନଂ ତତ୍ର, ସ୍ନାନଂ ଚ ବହୁଶୋଭନମ୍ ।
ଫଲଂ ଦଦାତି ଭକ୍ତେଭ୍ୟୋ, ଦୃଷ୍ଟଂ ଚାଦୃଷ୍ଟମେବ ଚ ॥ ୪୬॥
ଗୋମୁଖକା ଦର୍ଶନ ଔର ବହାଙ୍କା ସ୍ନାନ ଭକ୍ତୋଙ୍କୋ ଐହିକ ଏବଂ ପାରଲୌକିକ
ସର୍ୱ ପ୍ରକାରକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଫଲ ଦେତା ହୈ ॥ ୪୬ ॥
ବହୁନା କିମିହୋକ୍ତେନ, ଗୁହ୍ୟାଦ୍ଗୁହ୍ୟତରଂ ଶୃଣୁ !।
ଗୋମୁଖୀସଦୃଶଂ ତୀର୍ଥଂ, ଭୁବି ନାନ୍ୟତ୍ର ବିଦ୍ୟତେ ॥ ୪୭॥
ଇସ ବିଷୟ ମେଂ ବହୁତ କହନେ ସେ କ୍ୟା ? ଗୋପ୍ୟସେ ଭୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୋପ୍ୟ ସୁନୋ
! ଗୋମୁଖକେ ସଦୃଶ ତୀର୍ଥ ଭୂଲୋକମେଂ ଅନ୍ୟତ୍ର ନହୀଂ ହୈ ॥ ୪୭ ॥
ଯାନି ପ୍ରୋକ୍ତାନି ବୈ ସ୍ଥାନାନ୍ୟତ୍ର ତୁଭ୍ୟଂ ମୁନୀଶ୍ୱର ! ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ତାନି ସର୍ୱାଣି, ସେବିତବ୍ୟାନି ମାନବୈଃ ॥ ୪୮॥
ହେ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ! ଜିତନେ ସ୍ଥାନ ତୁମ୍ହାରେ ପ୍ରତି ବର୍ଣନ କିୟେ ହୈଂ, ବେ ସଭୀ
ମନୁଷ୍ୟୋଂ ଦ୍ୱାରା ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ସେବନ କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈଂ ॥ ୪୮ ॥
ଧନ୍ୟାତିଧନ୍ୟ ମନ୍ୟଞ୍ଚ, ସ୍ଥାନଂ ଯଦ୍ୟଦଧସ୍ତନମ୍ ।
ଶ୍ରୂୟତାଂ ସାବଧାନେନ ମନସା ଶ୍ରଦ୍ଧୟାଽପି ଚ ॥ ୪୯॥
ଇନକେ ସିବାୟ ଜୋ ଔର ଭୀ ଧନ୍ୟସେ ଭୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧନ୍ୟ ନୀଚେକେ ସ୍ଥାନ ହୈଂ,
ଉନକୋ ସାବଧାନ ମନସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ସୁନୋ ॥ ୪୯ ॥
ଗୌରୀକୁଣ୍ଡାଚ୍ଚ ନୀଚୈଃ ଶ୍ରୀ ଭୈରବ ସ୍ଥାନମୁତ୍ତମମ୍ ।
ଭୈରବୋଭୈରବାକାରସ୍ତତ୍ର ସେବ୍ୟୋ ମହାବଲଃ ॥ ୫୦॥
ଗୌରୀକୁଣ୍ଡସେ ନୀଚେ ଅତି ଉତ୍ତମ ଶ୍ରୀଭୈରବଜୀ କା ସ୍ଥାନ ହୈ । ବହାଂ ଭୟାନକ
ପ୍ରାକୃତିବାଲେ ମହାଶକ୍ତିଶାଲୀ ଶ୍ରୀ ଭୈରବଜୀ ସେବନ କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈଂ ॥ ୫୦ ॥
ତତୋଧସ୍ତାଚ୍ଚ ଗମ୍ଭୀରଂ, ସ୍ଥାନମତ୍ୟନ୍ତଶୋଭନମ୍ ।
ସଙ୍ଗତା ଯତ୍ର କୃଷ୍ଣାଙ୍ଗୀ ଜହ୍ନୁ ଗଙ୍ଗା ଚ ଗଙ୍ଗୟା ॥ ୫୧॥
ଔର ଉସସେ ଭୀ ନୀଚେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର, ଗମ୍ଭୀର ସ୍ଥାନ ହୈ, ଜହାଂ
ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦରୀ ଜହ୍ନୁ ଗଙ୍ଗା ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ କେ ସାଥ ମିଲୀ ହୈ ॥ ୫୧ ॥
ଜହ୍ନୁଗଙ୍ଗାତଟେନୋର୍ଦ୍ଧ୍ୱଂ, ଗଚ୍ଛନ୍ତୋ ମୁନିସତ୍ତମ ! ।
ଲଭନ୍ତେ ବହୁତୀର୍ଥାନି, ଦିବ୍ୟାନ୍ୟଂହୋହରାଣି ଚ ॥ ୫୨॥
ହେ ମୁନୀଶ୍ୱର ! ଜହ୍ନୁ ଗଙ୍ଗାକେ କିନାରେ, ଊପର କୀ ଓର ଜାନେ ବାଲେ ମନୁଷ୍ୟ,
ପାପକୋ ହରନେବାଲେ ଅନେକୋଂ ଦିବ୍ୟ ତୀର୍ଥ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ ॥ ୫୨ ॥
ଯିୟାସବୋଽନୟା ସୃତ୍ୟା, କଲଧୌତଶିଲୋଚ୍ଚୟମ୍ ।
ଯାନ୍ତି ସାକ୍ଷାଚ୍ଛିବାବାସଂ, ଦର୍ଶନାତ୍ ସଂସୃତିଚ୍ଛିଦମ୍ ॥ ୫୩॥
ସାକ୍ଷାତ୍ ଶିବଜୀକେ ନିବାସସ୍ଥାନ ଔର ଦର୍ଶନ ସେ ହୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ ସଂସାରବନ୍ଧକୋ
ନଷ୍ଟ କରନେବାଲେ ରଜତଗିରି କୈଲାଶ କୋ ଜାନେ ବାଲେ ଲୋଗ ଇସ ମାର୍ଗସେ ଜାତେ ହୈଂ ।
( ଇସ କୈଲାଶମାଗକୋ ``ନୀଲଙ୍ ପାସ'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୫୩ ॥
ତସ୍ୟାଭ୍ୟର୍ଣତ ଏବ ଶ୍ରୀଜହ୍ନୋରାଶ୍ରମଭୂର୍ମୁନେ ।
ଯତ୍ର ସ୍ଥିତ୍ୱା ତୁ ରାଜର୍ଷିଶ୍ଚଚାର ପରମଂ ତପଃ ॥ ୫୪॥
ହେ ମୁନେ ! ଉସ ସଙ୍ଗମସ୍ଥାନ କେ ସମୀପ ହୀ ଶ୍ରୀଜହ୍ନୁ ମହର୍ଷିକା ଆଶ୍ରମସ୍ଥାନ
ହୈ । ଜହାଂ ନିବାସ କରକେ ରାଜର୍ଷି ଶ୍ରୀ ଜହ୍ନୁଜୀନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠିନ ତପସ୍ୟା
କୀ ଥୀ । ( ଇସ ସ୍ଥାନକୋ ``ଜାଙ୍ଗଲା'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୫୪ ॥
ତସ୍ୟାଭ୍ୟର୍ଣ ଭୁବି ଶ୍ରୀମତ୍ କୁଙ୍କୁମାଖ୍ୟା ସରିଦ୍ୱରା ।
ଶୃଣୁ ଭଦ୍ରତଟେ ଯସ୍ୟା, ବୀରଭଦ୍ରୋ ବିରାଜତେ ॥ ୫୫॥
ସୁନୋ, ଉସକେ ନୀଚେ ଥୋଡ଼ୀ ଦୂର ପର କୁଙ୍କୁମ ନାମ କୀ ମନୋହର ଜଲ ଧାରା
ହୈ, ଜିସକେ ରମଣୀକ ତଟପର ଶ୍ରୀ ବୀରଭଦ୍ର ବିରାଜମାନ ହୈଂ ! (ଇସ ଧାରାକୋ
``ଗୁଙ୍ଗୁମ ନାଲା'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୫୫ ॥
ତତ୍ପାର୍ଶ୍ୱେ ଚ ମହତ୍ ସ୍ଥାନଂ, ଯତ୍ର ଦେବୀ ବିରାଜତେ ।
ଚଣ୍ଡେଶ୍ୱରୀ ମହାକାଲୀ, ଚଣ୍ଡମୁଣ୍ଡବିମର୍ଦିନୀ ॥ ୫୬॥
ଔର ଉସକୀ ବଗଲ ମେଂ ଏକ ମହାନ୍ ସ୍ଥାନ ହୈ, ଜହାଂ ଚଣ୍ଡ, ମୁଣ୍ଡ, ଦୈତ୍ୟୋଙ୍କା
ବିନାଶ କରନେ ବାଲୀ ମହାକାଲୀ ଚଣ୍ଡେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀ ବିରାଜତୀ ହୈ ॥ ୫୬ ॥
ତତ୍ରୈବ ଚ ମହାରମ୍ୟା, ଧାରା ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦା ମୁନେ !।
ଦେବ ଗଙ୍ଗା ସମାଖ୍ୟାତା, ଦୈବତୈରୁପସେବିତା ॥ ୫୭॥
ହେ ମୁନେ ! ଉସୀ ଜଗହ ସୁରମ୍ୟ ପୁଣ୍ୟଦାୟିନୀ ଔର ଦେବତାଓଂ ଦ୍ୱାରା ସେବିତ ଦେବଗଙ୍ଗା
ନାମକୀ ବିଖ୍ୟାତ ଜଲଧାରା ହୈ । ( ଇସେ ଭୀ ଦେଶଭାଷାମେଂ ``ଦେବଘାଟ''
କହତେ ହୈଂ) ॥ ୫୭ ॥
ତତୋଽପି ପୃଷ୍ଠତଃ ସ୍ଥାନଂ, ମାର୍କଣ୍ଡେୟସ୍ୟ ନାରଦ ।
ବିଶାଲପୁଲିନୋପାନ୍ତେ, ଦର୍ଶନୀୟଂ ସମନ୍ତତଃ ॥ ୫୮॥
ହେ ନାରଦ ! ଇସ ଧାରାକେ ପୀଛେ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ବିଶାଲ ରେତୀକେ ସମୀପ ସବ ଓରସେ
ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର, ଦର୍ଶନୀୟ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ମୁନିକା ମନୋହର ସ୍ଥାନ ହୈ । (
ଯହ ``ମାର୍କଣ୍ଡେୟ'' ନାମ ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ ) ॥ ୫୮ ॥
ମତଙ୍ଗୋଽପି ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠସ୍ତତ୍ରୈବ ବହୁବତ୍ସରାନ୍ ।
ତପସ୍ତେପେଽନିଲାହାରଃ, ସିଦ୍ଧିଂ ଚେୟାୟ ନିସ୍ତୁଲାମ୍ ॥ ୫୬॥
ଇସକେ ପାସ ହୀ ମୁନି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମତଙ୍ଗ ଋଷିନେ କେବଲ ବାୟୁଭକ୍ଷଣ କରକେ
ଅନେକୋଂ ବର୍ଷ ତକ ତପସ୍ୟା କୀ ଥୀ ଔର ଅତୁଲ ସିଦ୍ଧିକା ଭୀ ଲାଭ କିୟା ଥା ।
(ଇସ ସ୍ଥାନକୋ ``ମଖବା'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୫୬ ॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଂ ଗନ୍ତୁକାମା, ଧର୍ମଜାଗ୍ର୍ୟାଶ୍ଚ ତଦ୍ଭୁବି ।
ବହୁତମୀର୍ୱସନ୍ତୋଽମ୍ବାଂ, ପୂଜୟାମାସୁରାସ୍ତିକାଃ ॥ ୬୦॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ଜାନେବାଲେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଆଦି ପାଣ୍ଡବୋଂନେ ଉସ ସ୍ଥାନପର ଅନେକ
ରାତ୍ରି ନିବାସ କରତେ ହୁଏ ଆସ୍ତିକତା ଔର ପ୍ରେମପୂର୍ୱକ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ଅର୍ଚନ
କିୟା ଥା ॥ ୬୦ ॥
ବାୟୁପୁତ୍ର ସମାନୀତା, ବାୟୁବେଗା ମହାନଦୀ ।
ପୁନାତ୍ୟେତନ୍ମୁନିପଦଂ ବହନ୍ତୀ ମଦ୍ଧ୍ୟତୋ ଦିଶି ॥ ୬୧॥
ବାୟୁପୁତ୍ର ଭୀମସେନକୀ ଲାଈ ହୁଈ ବାୟୁକେ ତୁଲ୍ୟ ବେଗବାଲୀ ଜଲକୀ ମହାନ ଧାରା
ମଧ୍ୟଭାଗମେଂ ବହତୀ ହୁଈ ଇସ ମୁନି ସ୍ଥାନକୋ ପବିତ୍ର କରତୀ ହୈ । ( ଇସକୋ
``ଭୋମଧାରା କହତେ ହୈଂ'' ) ॥ ୬୧ ॥
ପାଣ୍ଡବାଶ୍ୱଖୁରାଣାଞ୍ଚ, ଚିହ୍ନମଶ୍ମତଲେଽଙ୍କିତମ୍ ।
ପୁଣ୍ୟପୁଂ ମାତ୍ର ସୁଲଭଂ, ପ୍ରପଶ୍ୟାତ୍ର ମହାଦ୍ଭୁତମ୍ ॥ ୬୨॥
ଯହାଂ ପୁଣ୍ୟାତ୍ମା ପୁରୁଷୋଂ କୋ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେ ବାଲେ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆଶ୍ଚର୍ୟ ଦାୟକ,
ପାଷାଣ ପର ଅଙ୍କିତ ହୁଏ ପାଣ୍ଡବୋଙ୍କେ ଘୋଡ଼େ କେ ଖୁର ଚିନ୍ହୋଂ କା ଦର୍ଶନ
କରୋ ॥ ୬୨ ॥
ସର୍ୱସମ୍ପତ୍କରଂ ହ୍ୟେତତ୍, ସଦ୍ମ ସତ୍ୟାଧିରୋହଣୀ ।
ଅମ୍ବାୟାଃ ପ୍ରିୟବେଶ୍ମୈତତ୍, ପ୍ରିୟଂ ଦିବିଷଦାମପି ॥ ୬୩॥
ଯହ ସ୍ଥାନ ସବ ସମ୍ପତ୍ତି କୋ ଦେନେବାଲୀ ଔର ବ୍ରହ୍ମଲୋକ କୀ ସୀଢୀ ହୈ । ଯହ
ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାମାତା ଜୀ କା ପ୍ରିୟ ନିବାସ ସ୍ଥାନ ହୈ ଔର ସଦୈବ ଦେବତାଓଙ୍କୀ ଭୀ
ଅତି ପ୍ରିୟ ହୈ ॥ ୬୩ ॥
ମଠାନାମପି ସର୍ୱେଷାଂ, ପୃଥିବୀପୃଷ୍ଠବର୍ତିନାମ୍ ।
ଗଙ୍ଗା ନିକେତନଂ ହ୍ୟେତନ୍ମୁଖ୍ୟୋ ମଠ ଇତୀଷ୍ୟତେ ॥ ୬୪॥
ପୃଥ୍ୱୀପର ବର୍ତମାନ ସବ ମଠୋଂ ମେଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ଯହ ନିବାସ ସ୍ଥାନ ମୁଖ୍ୟ
ମଠ ମାନା ଜାତା ହୈ । (ଇସଲିୟେ ଯହ ``ମୁଖୀ ମଠ'' ନାମସେ ଭୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ
ହୈ ) ॥ ୬୪ ॥
ଭଗୀରଥ ତପଃ ସ୍ଥାନେ, ଯାଦୃକ ସ୍ୟାତ୍କର୍ମଣଃ ଫଲମ୍ ।
ତାଦୃଗେବ ଫଲଂ ବିଦ୍ଧି, ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ତପଃ ସ୍ଥଲେ ॥ ୬୫॥
ଭଗୀରଥକେ ତପସ୍ଥାନ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀମେଂ ଜିତନା ଦାନାଦି ପୁଣ୍ୟକର୍ମକା ଫଲ ହୋତା
ହୈ, ଉତନା ହୀ ଫଲ ଇସ ମାର୍କଣ୍ଡେୟକେ ତପସ୍ଥାନମେଂ ଭୀ ଜାନୋ ॥ ୬୫ ॥
ସ୍ନାନ ତର୍ପଣ ଦାନାଦି ସତ୍କ୍ରିୟାଃ ଶାସ୍ତ୍ରଚୋଦିତାଃ ।
ସୁବତେଽତ୍ରାପି କର୍ତୃଣାଂ, ଫଲଂ ମହଦଭୀପ୍ସିତମ୍ ॥ ୬୬॥
ଯହାଂ ଭୀ ଶାସ୍ତ୍ର ବିହିତ ସ୍ନାନ, ତର୍ପଣ ଦାନ ଆଦି ସବ ଶୁଭ କ୍ରିୟାୟେଂ,
ଉନ୍ହେଂ କରନେବାଲେକୋ ମହାନ୍ ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଲପ୍ରଦାନ କରତୀ ହୈ ॥ ୬୬ ॥
ଶିଲା ତତ୍ର ମହାପୁଣ୍ୟା, ବିଶାଲା ମୁନିସେବିତା ।
ଦର୍ଶନେନ ବିଶୀର୍ୟନ୍ତେ, ପ୍ରାକ୍କୃତାଃ କର୍ମ କୋଟୟଃ ॥ ୬୭॥
ବହାଂ ମହାନ ପୁଣ୍ୟ ପ୍ରଦ, ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ମୁନିସେ ସେବନ କୀ ହୁଈ, ବିଶାଲ ଶିଲା
ହୈ, ଜିସକେ ଦର୍ଶନସେ ପୂର୍ୱ କିୟେ ହୁଏ ଅସଙ୍ଖ୍ୟୋଂ ପାପକର୍ମ ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତେ
ହୈଂ ॥ ୬୭ ॥
ଅନ୍ନବାସୋବିତରଣମସ୍ମିନ୍ ସ୍ଥାନେ ବିଶିଷ୍ୟତେ ।
ତନ୍ମହାଶ୍ମନି ବିପ୍ରାଦ୍ୟାସ୍ତର୍ପଣୀୟା ଯଥାବିଧିଃ ॥ ୬୮॥
ଇସ ସ୍ଥାନପର ଅନ୍ନ, ବସ୍ତ୍ର ଆଦିକା ଦାନ ଅତିଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୈ । ତଥା ଉସ ପବିତ୍ର
ଶିଲାପର ବୈଠାକର ବ୍ରାହ୍ମଣାଦିଓ କୋ ବିଧି ପୂର୍ୱକ ଭୋଜନ ଆଦି ସେ ତୃପ୍ତ
କରନା ଉଚିତ ହୈ ॥ ୬୮ ॥
ମାର୍କଣ୍ଡେୟପୁରେ ଗଙ୍ଗାମାତୁରାରାଧ୍ୟସଂନିଧୌ ।
ରାତ୍ରିବାସୀ ବସେଦ୍ଗତ୍ୱା, ବସତ୍ୟାଂ କୃତ୍ତିବାସସଃ ॥ ୬୯॥
ମାର୍କଣ୍ଡେୟପୁରୀ ମେଂ ଶ୍ରୀ ମାତେଶ୍ୱରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ପୂଜ୍ୟ ସନ୍ନିଧିମେଂ ଏକ ରାତ୍ରି
ଭୀ ରହନେବାଲା, ମରନେ କେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଅବଶ୍ୟ ହୀ ଶିବଲୋକମେଂ ବାସ କରତା ।
ହୈ ॥ ୬୯ ॥
ମହର୍ଷୟୋ ମସ୍କରୀନ୍ଦ୍ରାସ୍ତଥା ମାତୃପଦାବ୍ଜୟୋଃ ।
ଅନୁରକ୍ତା ବିରକ୍ତାଶ୍ଚ, ବସନ୍ତ୍ୟତ୍ର ବିଶେଷତଃ ॥ ୭୦॥
ମହର୍ଷି ଔର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସଂନ୍ୟାସୀ ଜନ, ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀକେ ଚରଣକମଲୋଂ କେ
ଅନୁରାଗୀ ତଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବୈରାଗ୍ୟବାନ୍ ଭୀ ଯହାଂ ବିଶେଷ କର ନିବାସ
କରତେ ହୈଂ ॥ ୭୦ ॥
ଦକ୍ଷୟାଗେ ସତୀଦାହଃ, ସମ୍ପନ୍ନସ୍ତଦନନ୍ତରମ୍ ।
ପୁତ୍ରୀରୂପେଣ ସା ଦେବୀ, ହିମାଦ୍ରେ ଦୈବତାତ୍ମନଃ ॥ ୭୧॥
ଦକ୍ଷଜୀ କେ ଯଜ୍ଞ ମେଂ ସତୀଜୀ ଭସ୍ମ ହୋ ଗଈ ଥୀମ୍ । ଉସକେ ପଶ୍ଚାତ୍ ଦେବତାତ୍ମା
ହିମାଲୟକୀ ପୁତ୍ରୀ ରୂପସେ, ॥ ୭୧ ॥ ସଞ୍ଜାତା ଯତ୍ର ରୁଦ୍ରାଣୀ, ସର୍ୱାମ୍ବା
ସର୍ୱନାୟିକା । ନାତିଦୂରେ ଚ ତତ୍ସ୍ଥାନଂ, ବତ୍ସ ! ଦିବ୍ୟମନୁତ୍ତମମ୍ ॥ ୭୨॥
ସାରେ ଜଗତ୍କୀ ମାତା ଔର ସବକୀ ଅଧୀଶ୍ୱରୀ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶିବ-ପତ୍ନୀ ବହ ଦେବୀ
ଜହାଂ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଈ ଥୀ; ହେ ପୁତ୍ର ! ବହ ଦିବ୍ୟ ଔର ଅତି ଉତ୍ତମ ସ୍ଥାନ ଇସ
ମତଙ୍ଗସ୍ଥାନକେ ପାସ ହୀ ସ୍ଥିତ ହୈ । ( ଇସେ ଦେଶମାଷାମେଂ ``କଚ୍ଚୋରା''
କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୭୨ ॥
ହରିପ୍ରୟାଗ ଇତ୍ୟେତତ୍, ତୀର୍ଥଂ ପଶ୍ୟ ସମୀପତଃ ।
ସ୍ନାତ୍ୱା ତସ୍ମିନ୍କୁବୃତ୍ତୋଽପି, ହରିଲୋକମବାପ୍ସ୍ୟତି ॥ ୭୩॥
ଉସକେ ସମୀପ ହୀ ``ହରି ପ୍ରୟାଗ'' ନାମକ ତୀର୍ଥକୋ ଦେଖୋ ! ଜିସମେଂ ସ୍ନାନ କରକେ
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁରାଚାରୀ ଭୀ ବିଷ୍ଣୁଲୋକକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ । ଯହ ``ହରସଲ''
ନାମସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ ) ॥ ୭୩ ॥
ଗୁପ୍ତପ୍ରୟାଗ ଇତ୍ୟନ୍ୟଦ୍, ଗୁପ୍ତମେତନ୍ମହୀତଲେ ।
ଅଧ ଊର୍ଧ୍ୱଞ୍ଚ ସପ୍ତାନାଂ, ଗୁପ୍ତାଘୌଘନିବର୍ହଣମ୍ ॥ ୭୪॥
ଉସୀକେ ପାସ ``ଗୁପ୍ତପ୍ରୟାଗ'' ନାମକ ଏକ ଔର ତୀର୍ଥ ଭୀ ହୈ । ପହଲେ କୀ ସାତ
ପୀଢ଼ିୟୋଙ୍କେ ପିତରୋଙ୍କେ ତଥା ଆଗାମୀ ସାତ ପୀଢ଼ିୟୋଂ ମେଂ ହୋନେବାଲୋଙ୍କେ
ଗୁପ୍ତ ପାପ ସମୂହକୋ ନଷ୍ଟ କରନେ ବାଲା ଯହ ତୀର୍ଥ, ପୃଥ୍ୱୀ ପର ଅତ୍ୟନ୍ତ
ଗୁପ୍ତ ହୈ । ( ଇସେ ଭାଷାମେଂ ``କୁତିବାଟ`` କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୭୪ ॥
ଶ୍ୟାମଗଙ୍ଗାମ୍ବୁସଙ୍ଗୋଽପି, ଦୃଶ୍ୟତାଂ ତସ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ୱତଃ ।
ଦେଦୀପ୍ୟତେଽଙ୍ଗ ! ଯୋ ଦିବ୍ୟ ବିଶାଲପୁଲିନଶ୍ରିୟା ॥ ୭୫॥
ହେ ପୁତ୍ର ! ଉସକୀ ବଗଲ ମେଂ ଭାଗୀରଥୀକେ ସାଥ ଶ୍ୟାମଗଙ୍ଗାକେ ଜଲକା ସଙ୍ଗମ
ଭୀ ଦେଖୋ ! ଜୋ ଅଲୌକିକ ଔର ସୁନ୍ଦର ବିଶାଲ ରେତୀ କେ ମୈଦାନକୀ ଶୋଭାସେ
ଦେଦୀପ୍ୟମାନ ହୈ । ( ଇସେ ``ଶ୍ୟାମଘାଟ'' କହତେ ହୈଂ ) ॥ ୭୫ ॥
ଦର୍ଶନାତ୍ ସ୍ପର୍ଶନାତ୍ ସ୍ନାନାତ୍ସମ୍ପଦ୍ବ୍ରହ୍ମୋତ୍ତରୋତ୍ତରମ୍ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟା ସେବନୀୟଂ ବୈ, ସର୍ୱମେତଦ୍ୟଥାବିଧି ॥ ୭୬॥
ଦର୍ଶନସେ, ସ୍ପର୍ଶନ ଔର ସ୍ନାନସେ ଯହ ଉତ୍ତରୋତ୍ତର ଐଶ୍ୱର୍ୟ ବଢ଼ାନେ
ବାଲା ହୈ । ଇସ ପ୍ରକାର ଊପର କହେ ହୁଏ ଯେ ସବ ତୀର୍ଥ ଶ୍ରଦ୍ଧାସେ ବିଧିପୂର୍ୱକ
ସେବନ କରନେ ଯୋଗ୍ୟ ହୈଂ ॥ ୭୬ ॥
ବାମଭାଗେ ଚ ଗଙ୍ଗାୟା, ବରୀବର୍ତି ମହତ୍ପଦମ୍ ।
ବିଶ୍ୱନାଥପୁରୀ ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଶ୍ୱେଶୋ ଯତ୍ର ରାଜତେ ॥ ୭୭॥
ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ବାଁୟେ କିନାରେ ମହାନ୍ ସୁନ୍ଦର ସ୍ଥାନ ବିଶ୍ୱନାଥପୁରୀ ବିଦ୍ୟମାନ ହୈ;
ଜହାଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱର ବିରାଜତେ ହୈଂ ( ଯହ ``ଧରାଲୀ'' ନାମସେ
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ ) ॥ ୭୭ ॥
ଅସ୍ତି ଯତ୍ର ମହାଭାଗା, ଧାରା ଚୋତ୍ତରବାହିନୀ ।
ଶ୍ରୀକଣ୍ଠ ନିଃସୃତା ହତ୍ୟାହାରିଣୀତି ସୁବିଶ୍ରୁତା ॥ ୭୮॥
ଜହାଂ ଶ୍ରୀ କଣ୍ଠ ପର୍ୱତସେ ନିକଲୀ ହୁଈ, ଉତ୍ତରବାହିନୀ ମହାନ ମାହାତ୍ମ୍ୟ
ଶାଲିନୀ ``ହତ୍ୟାହାରିଣୀ'' ନାମସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଜଲଧାରା ହୈ ॥ ୭୮ ॥
ଉଷିତ୍ୱା ତୁ ନିଶାମେକାମତ୍ର ଯଃ ଶ୍ରଦ୍ଧୟାନ୍ୱିତଃ ।
ତ୍ରିବେଣ୍ୟାଂ ସ୍ନାତି ବୈ ତସ୍ୟ, ଦହୟତେ ପାତକଂ ମହତ୍ ॥ ୭୯॥
ଜୋ ଯହାମ୍ପର ଶ୍ରଦ୍ଧାୟୁକ୍ତ ହୋକର ଏକ ରାତ୍ରି ଭୀ ନିବାସ କରକେ, ଭାଗୀରଥୀ,
ଦେବ ଗଙ୍ଗା ଔର ହତ୍ୟାହାରିଣୀ ଇନ ତୀନୋଂ କେ ବିଚିତ୍ର ସଙ୍ଗମସ୍ଥାନ ତ୍ରିବେଣୀମେଂ
ସ୍ନାନ କରତେ ହୈଂ, ଉନକେ ମହାପାତକ ଭୀ ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୭୯ ॥
କ୍ଷୀର ଗଙ୍ଗା ସମାୟୋଗୋ, ଗଙ୍ଗୟା ଯତ୍ର ତତ୍ପୁରେ ।
ତତ୍ରାପ୍ୟତ୍ୟୁତ୍ତମେ ତୀର୍ଥେ, ସ୍ନାତବ୍ୟଂ ଭୂତିମିଚ୍ଛତା ॥ ୮୦॥
ଉସୀ ପୁରୀ ମେଂ ଜହାଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ସାଥ କ୍ଷୀରଗଙ୍ଗା ( ଯାନୀ ଦୂଧ ଗଙ୍ଗା ) କା
ସଙ୍ଗମ ହୈ, ଇସ ଉତ୍ତମ ତୀର୍ଥମେଂ ଭୀ ଐଶ୍ୱର୍ୟକୀ ଇଚ୍ଛା ବାଲେ ପୁରୁଷକୋ
ସ୍ନାନ କରନା ଚାହିୟେ ॥ ୮୦ ॥
ଜୟନ୍ତ୍ୟନ୍ୟାଶ୍ଚ ଗଙ୍ଗାୟାଃ କୂଲୟୋରୁଭୟୋରପି ।
ପୁଣ୍ୟଦାଃ ପୁଣ୍ୟଚରିତାଃ, ସରିତୋଽନେକ ସଙ୍ଖ୍ୟଯା ॥ ୮୧॥
ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ଦୋନୋଂ କିନାରୋମ୍ପର ଔର ଭୀ ଅନେକୋଂ ପୁଣ୍ୟଦାୟିନୀ ଔର ପୁଣ୍ୟ ଚରିତ୍ର
ବାଲୀ ଜଲଧାରାଏଂ ବିରାଜମାନ ହୈ ॥ ୮୧ ॥
ତସ୍ୟୋପରି ମହାଶୃଗଂ, ଶ୍ରୀକଣ୍ଠଂ ପଶ୍ୟ ବୈ ମୁନେ ।
ସାକ୍ଷାଚ୍ଛ୍ରୀକଣ୍ଠସଦନଂ, ବୈକୁଣ୍ଠାଦିନିଷେବିତମ୍ ॥ ୮୨॥
ହେ ମୁନେ !, ଉସକେ ଊପର ଶ୍ରୀ କଣ୍ଠ ନାମକ ମହାନ୍ ସୁନ୍ଦର ପର୍ୱତକେ ଶିଖରକୋ
ଦେଖୋ ! ବହ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶିବଜୀକୋ ନିବାସସ୍ଥାନ ଔର ବିଷ୍ଣୁ ଆଦି ଦେବତାଓଂ ଦ୍ୱାରା
ସେବିତ ହୈଂ ॥ ୮୨ ॥
ସର୍ୱ ମେତନ୍ମହତ୍ସ୍ଥାନଂ, ପୁଣ୍ୟାତ୍ ପୁଣ୍ୟତରଂ ଭୁବି ।
ମୁନୀନାଂ ରମ୍ୟ ନିଲୟଃ, ସାକ୍ଷାଗଙ୍ଗାବିହାରଭୂଃ ॥ ୮୩॥
ଯହାଂ କହେ ହୁଏ ସବ ସ୍ଥାନ ଭୀ ଭୂମଣ୍ଡଲମେଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଔର ପବିତ୍ରସେ
ଭୀ ପବିତ୍ରତର ହୈଂ । ମୁନିୟୋଙ୍କେ ରମଣୀକ ନିବାସ ସ୍ଥାନ ହୈଂ, ଔର ସାକ୍ଷାତ୍
ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ବିହାର ଭୂମି ହୈ ॥ ୮୩ ॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାଶ୍ଚ ଗଙ୍ଗାୟା, ମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ନିସ୍ତୁଲଂ ପରମ୍ ।
ବର୍ଣନଂ ତସ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ, କର୍ତୁଂ କଃ ପ୍ରଭବେନ୍ମୁନେ ! ॥ ୮୪॥
ହେ ମୁନେ ! ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ଔର ଗଙ୍ଗାଜୀକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଅତି ଶ୍ରେଷ୍ଠ, ଅତୁଲ ଔର ଅପାର
ହୈ । ଉସକୋ ପୂରା ୨ କଥନ କରନେ ମେଂ କୌନ ସମର୍ଥ ହୋ ସକତା ହୈ ॥ ୮୪ ॥
ଲବ୍ଧ୍ୱା ତୁ ମାନୁଷଂ ଦେହଂ, ନ କୁର୍ୟାତ୍ସାମ୍ପରାୟିକମ୍ ।
ଯୋଽତ୍ର ହନ୍ତ ସ ବୈଧେୟଃ କାକବଦ୍ ବ୍ୟର୍ଥ ଜୀବନଃ ॥ ୮୫॥
ଇସଲୋକମେଂ ମାନବଶରୀର ମିଲକର ଭୀ ଜୋ ପରଲୋକ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ପୁଣ୍ୟ କର୍ମ ଆଦି
ନହୀଂ କରତା, ବହ ମୂର୍ଖ କାକକେ ତୁଲ୍ୟ ନିରର୍ଥକ ଜୀବନ ବିତାତା ହୈ ॥ ୮୫ ॥
ଦେହାଦସ୍ତି ପରୋ ହ୍ୟାତ୍ମା ଦେହାନ୍ତେ ତସ୍ୟ କା ଗତିଃ ।
ଇତି ଚିନ୍ତୟିତୁଂ ଜନ୍ତୁଃ କଃ ପ୍ରଭୁର୍ମନୁଜେତରଃ ॥ ୮୬॥
ଦେହ ସେ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମା ହୈ, ଦେହ କେ ଅନ୍ତ ମେଂ ଉସ କୀ କ୍ୟା ଗତି ହୋଗୀ ? ଇସ ପ୍ରକାର
ବିଚାର କରନେ ମେଂ ମନୁଷ୍ୟ ସେ ଅନ୍ୟ କୌନ ପ୍ରାଣୀ ସମର୍ଥ ହୋତା ହୈ ॥ ୮୬ ॥
ଆହାର ପଶୁ କର୍ମାଦି ଭୋଗେଷ୍ୱଧିକ ମୋଦନମ୍ ।
ପୁଂ ବୁଦ୍ଧେରର୍ଥ୍ୟମାନଞ୍ଚ ନ ପୁମାନ୍ ସ ମହାନ୍ ପଶୁଃ ॥ ୮୭॥
ଆହାର, ମୈଥୁନ ଆଦି ଭୋଗୋଂ ମେଂ ଅଧିକ ଅଧିକ ଆନନ୍ଦ କରନା ହୀ ମନୁଷ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି
କା ପରମ ଅଭୀଷ୍ଟ ହୋ ତୋ, ଫିର ବହ ମନୁଷ୍ୟ ନହୀଂ, ମହାନ ପଶୁ ହୈ ॥ ୮୭ ॥
କିଂ ମେ ଶ୍ରେୟଃ କିମଶ୍ରେୟୋ ବିଚାର୍ୟେଦଂ ନୄଦେହିନା ।
ଶ୍ରେୟୋମାର୍ଗେଷୁ ନିତରାଂ ଚରିତବ୍ୟଂ ସୁମେଧସା ॥ ୮୮॥
ମେରା କ୍ୟା ଶ୍ରେୟ ହୈ, କ୍ୟା ଅଶ୍ରେୟ ହୈ, ଇସ କା ବିଚାର କରକେ ବୁଦ୍ଧିମାନ
ପୁରୁଷ ସଦା ଶ୍ରେୟୋ ମାର୍ଗୋଂ ମେଂ ହୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି କରେଂ ॥ ୮୮ ॥
ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠୈବ ସର୍ୱେଷାଂ ଶ୍ରେୟସାଂ ଶ୍ରେୟ ଉତ୍ତମମ୍ ।
ବିଷୟାସଙ୍ଗସନ୍ତ୍ୟାଗାତ୍ ପ୍ରାପ୍ୟତେଽବାକଟାକ୍ଷତଃ ॥ ୮୯॥
ବ୍ରହ୍ମମେଂ ନିଷ୍ଠା ହୀ ସବ ଶ୍ରେୟୋଂ ମେଂ ମହାନ ଶ୍ରେୟ ହୈ । ବିଷୟାସକ୍ତି କେ
ପରିତ୍ୟାଗ ସେ, ତଥା ଜଗନ୍ମାତା ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାଜୀ କେ ଅନୁଗ୍ରହ ସେ ଯହ ବ୍ରହ୍ମସ୍ଥିତି
ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୈ ॥ ୮୯ ॥
ଦେଶକାଲାଦି ପରିଧିରହନ୍ତ୍ୱମିତି ଭେଦ ଧୀଃ ।
ଭୋକ୍ତା ଭୋଗ୍ୟମିତି ଦ୍ୱୈତଂ ଯତ୍ର ନ ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ପରମ୍ ॥ ୯୦॥
ଦେଶ କାଲ ଆଦିକେ ପରିଚ୍ଛେଦ, ``ମୈଂ, ତୁମ'' ଇସ ପ୍ରକାର କୀ ଭେଦ
ବୁଦ୍ଧି, ଏବଂ ଭୋକ୍ତା, ଭୋଗ୍ୟ ଇସ ପ୍ରକାର କେ ଦ୍ୱୈତ ଭୀ ଜହାଂ ନହୀଂ ରହତେ,
ବହ ପରବ୍ରହ୍ମ ହୈ ॥ ୯୦ ॥
ସୂର୍ୟଚନ୍ଦ୍ରୌ ଚ ନକ୍ଷତ୍ରାଣ୍ୟହୋରାତ୍ରାଦି ଯତ୍ର ନୋ ।
ନ ଚ ଶୂନ୍ୟଂ ନ ଚାଶୂନ୍ୟମଦ୍ଭୁତଂ ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ପରମ୍ ॥ ୯୧॥
ସୂର୍ୟ, ଚନ୍ଦ୍ର ଔର ନକ୍ଷତ୍ର, ତଥା ଦିନ ରାତ ଆଦି ଭୀ ଜହାଂ ନହୀଂ ହୈଂ,
ଜୋ ଶୂନ୍ୟ ଭୀ ନହୀଂ, ଅଶୂନ୍ୟ ଭୀ ନହୀଂ ବହ ଆଶ୍ଚର୍ୟ ବସ୍ତୁ ପରବ୍ରହ୍ମ ହୈ ॥ ୯୧ ॥
ନ ଯୋଷା ନ ପୁମାନ୍ ଷଣ୍ଡୋ ନ ଚ ମୂର୍ତମମୂର୍ତକମ୍ ।
ନ ଚ ତାଦୃଙ୍ ନ ଚୈତାଦୃକ୍ ତାଦୃଶଂ ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ପରମ୍ ॥ ୯୨॥
ଜୋ ସ୍ତ୍ରୀ ନହୀଂ, ପୁରୁଷ ନହୀଂ, ନପୁଂସକ ଭୀ ନହୀଂ, ସାକାର ନହୀଂ, ନିରାକାର
ଭୀ ନହୀଂ, ଜୋ ପରୋକ୍ଷ ନହୀଂ, ଅପରୋକ୍ଷ ଭୀ ନହୀଂ, ଜୋ ଉସ ପ୍ରକାର କା ହୈ,
ବହ ପରବ୍ରହ୍ମ ହୈ ॥ ୯୨ ॥
ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟମସତ୍ସର୍ୱଂ ନେତୋଽନ୍ୟତ୍ସ୍ୱପ୍ନସନ୍ନିଭମ୍ ।
ଦେଶକାଲାଦିକଲନା କଲିତଂ ଯଦିଦଂ ଜଗତ୍ ॥ ୯୩॥
ବ୍ରହ୍ମମାତ୍ର ସତ୍ୟ ହୈ, ଅନ୍ୟ ସାରା ଅସତ୍ୟ ହୈ; ଦେଶ, କାଲ ଆଦିୟୋଂ କୀ କଲ୍ପନା
ଦ୍ୱାରା କଲ୍ପିତ, ତଥା ସ୍ୱପ୍ନ କେ ସଦୃଶ, ଯହ ପରିଦୃଶ୍ୟମାନ ଜଗତ୍ ଇସ
ବ୍ରହ୍ମ ସେ ଭିନ୍ନ ସତ୍ତା ବାଲା ନହୀଂ ହୈ ॥ ୯୩ ॥
ବ୍ରହ୍ମୈବ ସକଲଂ ସାକ୍ଷାଦିତି ନିଷ୍ଠାଽପରୋକ୍ଷତଃ ।
ପୁମର୍ଥଃ ପରମୋ ଜ୍ଞେୟଃ ପରମାନନ୍ଦବର୍ଷିଣୀ ॥ ୯୪॥
``ସ୍ୱ ସ୍ୱରୂପ ବ୍ରହ୍ମ ହୀ ଯହ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଜଗତ୍,'' ଇସ ପ୍ରକାର କୀ
ପରମାନନ୍ଦ କୋ ବର୍ଷନେ ବାଲୀ ଅପରୋକ୍ଷ ନିଷ୍ଠା କୋ ହୀ ପରମ ପୁରୁଷାର୍ଥ
ଜାନନା ଚାହିୟେ ॥ ୯୪ ॥
ବିବେକ ବିଧୁରାଣାଂ ତୁ କ୍ଷୁଦ୍ରାନନ୍ଦ ବିଧାୟକାଃ ।
ପୁମର୍ଥପଦମାୟାନ୍ତି କାମିନୀ କାଞ୍ଚନାଦୟଃ ॥ ୯୫॥
କ୍ଷଣିକ ଆନନ୍ଦ କୋ ଦେନେ ବାଲେ କାମିନୀ କାଞ୍ଚନ ଆଦି ହୀ ବିବେକ ରହିତୋଂ କେ ଲିୟେ
ତୋ ପରମ ପୁରୁଷାର୍ଥ ଭାବ କୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ ଜାତେ ହୈଂ ॥ ୯୫ ॥
ପୂର୍ୱପ୍ରଜ୍ଞାବଶାଦେବ ସସ୍ପୃହୋ ବାଽସ୍ତୁ ନିଃ ସ୍ପୃହଃ ।
ଶ୍ରଦ୍ଧୟାଽଽରାଧୟନ୍ ଦେବୀମୁତ୍ତମାଂ ଗତି ମୃଚ୍ଛତି ॥ ୯୬॥
ପୂର୍ୱ ସଂସ୍କାର ସେ ଇସ ପ୍ରକାର ସକାମ ହୋ ଯା ନିଷ୍କାମ, ଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ୱକ ଦେବୀ
କୀ ଆରାଧନା କରନେ ବାଲା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗତି କୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ ଜାତା ହୈ ॥ ୯୬ ॥
ଏକମେବ ପରଂ ତତ୍ତ୍ୱଂ ବ୍ରହ୍ମ ଚେଶ୍ୱର ପୂରୁଷୌ ।
ଶିବୋ ବିଷ୍ଣୁଶ୍ଚ ଗଙ୍ଗା ଚୈତ୍ୟାଖ୍ୟାଭେଦୈଃ ପ୍ରକୀର୍ତ୍ୟତେ ॥ ୯୭॥
ଏକ ପରମ ଅଦ୍ୱିତୀୟ ତତ୍ତ୍ୱ କୋ ହୀ ବ୍ରହ୍ମ, ଈଶ୍ୱର, ପୁରୁଷ, ଶିବ, ବିଷ୍ଣୁ,
ଗଙ୍ଗା ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ନାମୋଂ ସେ ଋଷି ଲୋଗ ବ୍ୟପଦେଶ କରତେ ହୈଂ ॥ ୯୭ ॥
ଅସାରେ ଖଲୁ ସଂସାରେ ସାରଂ ସତ୍ୟଞ୍ଚ କିଞ୍ଚନ ।
ଅନ୍ୟତ୍ କିମସ୍ତି ସମ୍ପ୍ରାର୍ଥ୍ୟଂ ପ୍ରାର୍ଥ୍ୟତେଽଥାପି ମୋହତଃ ॥ ୯୮॥
ଅହୋ ! ନିଃସାର ଇସ ସଂସାର ମେଂ ଈଶ୍ୱର କେ ସିବାୟ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନେ ଯୋଗ୍ୟ,
ସାର ଔର ସତ୍ୟ ବସ୍ତୁ ଅନ୍ୟ କ୍ୟା ହୈ ? ତଥାପି ଅବିବେକ ସେ ଲୋଗ ପ୍ରାର୍ଥନା କରତେ
ହୈଂ ॥ ୯୮ ॥
ଭକ୍ତିଂ କୁର୍ୱନ୍ତୁ ମନୁଜାଃ କଥଞ୍ଚିତ୍ ପରମେଶ୍ୱରେ ।
ଅର୍ଥକାମାଶ୍ଚ ସେବନ୍ତାଂ ତଦ୍ଦତ୍ତାର୍ଥୈସ୍ତମେବ ହି ॥ ୯୯॥
ମନୁଷ୍ୟ କ୍ଲେଶ କରକେ ଭୀ ପରମେଶ୍ୱର ମେଂ ଭକ୍ତି ବଢ଼ାବେମ୍ । ଅର୍ଥ କାମୀ
ଲୋଗ ଭୀ ପରମାତ୍ମା କୀ କୃପା ସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ଧନ ସେ ଉସ ପରମାତ୍ମା କୀ ହୀ ସେବା
କରେ ॥ ୯୯ ॥
ଈଶ୍ୱରଃ କଲ୍ପତରୁବତ୍ କାମିତାର୍ଥ ପ୍ରଦାୟକଃ ।
ସର୍ୱ ଶକ୍ତଂ ତମୁତ୍ସୃଜ୍ୟ କଂ ଯାତି ଶରଣଂ ନରଃ ॥ ୧୦୦॥
ଈଶ୍ୱର କଲ୍ପବୃକ୍ଷ କେ ସମାନ ଅଭୀଷ୍ଟ ବିଷୟୋଂ କୋ ପ୍ରଦାନ କରନେ ବାଲା ହୈ ।
ସର୍ୱ ଶକ୍ତିମାନ ଉନକୋ ଛୋଡ଼୍କର ମନୁଷ୍ୟ କିସ କୀ ଶରଣ ମେଂ ଜାତା ହୈ ॥ ୧୦୦ ॥
ଅହଂ ପିତାଽସ୍ୟ ଜଗତୋ ମତ୍ପିତା ପରମେଶ୍ୱରଃ ।
ଫଲଦାତା ଚ ସର୍ୱଜ୍ଞଃ ସର୍ୱେଷାଂ ସର୍ୱ ବୁଦ୍ଧିଗଃ ॥ ୧୦୧॥
ମୈଂ ଇସ ଜଗତ କା ସ୍ରଷ୍ଟା ହୂଂ; ହମାରା ଭୀ ସ୍ରଷ୍ଟା ପରମେଶ୍ୱର ହୈ । ସର୍ୱ
ବୁଦ୍ଧିୟୋଂ ମେଂ ସ୍ଥିତି କରନେ ବାଲେ ଅନ୍ତର୍ୟାମୀ ସର୍ୱଜ୍ଞ ବେ ହୀ ସବ ପ୍ରାଣିୟୋଂ କୋ
କର୍ମ ଫଲ ଦେତେ ହୈଂ ॥ ୧୦୧ ॥
ଶକ୍ତିର୍ନ ଚେତ୍ ପୃଥକ ଶକ୍ତାଦ୍ ଗଙ୍ଗୈବେଶ୍ୱରରୂପିଣୀ ।
ତାମେତୁ ଶରଣଂ ମର୍ତ୍ୟୋ ମାତରଂ ସ୍ୱେଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧୟେ ॥ ୧୦୨॥
ଯଦି ଶକ୍ତି ଶକ୍ତିମାନ ସେ ଭିନ୍ନ ନହୀଂ ହୈ, ତୋ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ ପରମେଶ୍ୱର
ରୂପିଣୀ ହୀ ହୈଂ । ମନୁଷ୍ୟ ଅପନୀ ଇଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧି କେ ଲିୟେ ଉସ ଜଗନ୍ମାତା କୀ ଶରଣ
ମେଂ ଜାବେ ॥ ୧୦୨ ॥
ଯଃ ପଠେଚ୍ଛ୍ରୁଣୁୟାଦ୍ୱାପି, ସଂବାଦମିମମାବୟୋଃ ।
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରପରଂ ପୁଣ୍ୟଂ, ସୋଽପି ଯାତି ପରାଂ ଗତିମ୍ ॥ ୧୦୩॥
ଔର ଜୋ ହମ ଦୋନୋଙ୍କେ ଇସ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ବିଷୟକ ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦ ସଂବାଦ କା ପାଠ
ଅଥବା ଶ୍ରବଣ କରେ, ବହ ଭୀ ପରମ ଗତି କୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ॥ ୧୦୩ ॥
ଭଦ୍ରଂ ଭବତୁ ତେ ପୁତ୍ର ! ଭଦ୍ରଂଶ୍ଚ ଜଗତୋଽନିଶମ୍ ।
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ୱା ସର୍ୱତୋ ଭଦ୍ରଂ, ବିଧିୟୋପରରାମ ହ ॥ ୧୦୪॥
ହେ ପୁତ୍ର ! ତୁମ୍ହାରା ସର୍ୱଦା କଲ୍ୟାଣ ହୋ । ଔର ସମ୍ପୂର୍ଣ ଜଗତ୍ କା ଭୀ ସର୍ୱଦା
କଲ୍ୟାଣ ହୋ ! ଇସ ପ୍ରକାର ସବକା ସବ ପ୍ରକାର କଲ୍ୟାଣ କହ କର, ବ୍ରହ୍ମାଜୀ
ତୂଷ୍ଣୀଂ ଭାବ, ଯାନୀ ଆନନ୍ଦମୟ ଶାନ୍ତ ଭାବକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ॥ ୧୦୪ ॥
ଗଙ୍ଗେ ! ମାତ ନମସ୍ତୁଭ୍ୟଂ, ଗଙ୍ଗେ ! ମାତର୍ନମୋନମଃ ।
ପାବନୀ ପତିତାନାଂ ତ୍ୱଂ ପାବନାନାଂ ଚ ପାବନୀ ॥ ୧୦୫॥
ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ହେ ମାତା ! ତୁମକୋ ନମସ୍କାର ହୋ ! ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ହେ ମାତା ! ତୁମକୋ
ବାରମ୍ବାର ନମସ୍କାର ହୋ ! ତୁମ ପତିତୋଙ୍କୋ ପବିତ୍ର କରନେ ବାଲୀ ହୋ ! ଔର
ପବିତ୍ରୋଂ କୋ ଭୀ ପବିତ୍ର କରନେ ବାଲୀ ହୋ ॥ ୧୦୫ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀନାରଦୋଗଙ୍ଗା, ଗାୟନ୍ଗାୟନ୍ ମୁହୁର୍ମୁହୁଃ ।
ପିତରଞ୍ଚ ନମସ୍କୃତ୍ୟ, ନିର୍ଜଗାମ ସଭାନ୍ତରାତ୍ ॥ ୧୦୬॥
ଇସ ପ୍ରକାର ଶ୍ରୀ ନାରଦ ଜୀ ବାରମ୍ୱାର ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଗାତେ ହୁଏ,
ପିତା ବ୍ରହ୍ମାଜୀକୋ ନମସ୍କାର କର, ଉସ ମହାସଭାକେ ମଧ୍ୟସେ ଚଲେ ଗୟେ ॥ ୧୦୬ ॥
ନମସ୍ତୁଭ୍ୟଂ ମହାଭାଗେ ! ଭଗୀରଥ ରଥାନୁଗେ ।
ନମସ୍ତୁଭ୍ୟଂ ଜଗନ୍ନାଥେ ! ଗଙ୍ଗେ ! ତ୍ରିପଥଗାମିନି ! ॥ ୧୦୭॥
ହେ ମହାଭାଗେ ! ହେ ଭଗୀରଥ କେ ପୀଛେ ଚଲନେ ବାଲୀ ! ତୁଝକୋ ନମସ୍କାର ହୋ
! ହେ ଜଗଦୀଶ୍ୱରୀ ! ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ହେ ତ୍ରିପଥ ଗାମିନୀ ! ଅର୍ଥାତ୍ ତୀନ ମାର୍ଗ ସେ
ଚଲନେ ବାଲୀ ! ତୁଝକୋ ନମସ୍କାର ହୋ ! ॥ ୧୦୭ ॥
ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱର ପ୍ରେରଣୟୈବ କୃତ୍ୱା
ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱରୀକ୍ଷେତ୍ରମହତ୍ତ୍ୱମେତତ୍ ।
ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱରାୟୈତ୍ର ସମର୍ପିତଂ ତଦ୍
ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱରପ୍ରୀତିକୃଦସ୍ତୁ ନିତ୍ୟମ୍ ॥ ୧୦୮॥
ଯହ ଶ୍ରୀ ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ କ୍ଷେତ୍ରକା ମାହାତ୍ମ୍ୟ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶ୍ରୀ
ବିଶ୍ୱନାଥଜୀକୀ ପ୍ରେରଣାସେ ହୀ ରଚକର, ଶ୍ରୀ ବିଶ୍ୱନାଥଜୀକୋ ହୀ ସମର୍ପଣ
କିୟା ଗୟା ହୈ । ଯହ ସର୍ୱଦା ଶ୍ରୀବିଶ୍ୱନାଥଜୀ କୋ ପ୍ରୀତିକର ହୋ ॥ ୧୦୮ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟେ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖମାର୍କଣ୍ଡେୟାଦି ତୀର୍ଥବର୍ଣନଂ
ନାମ ଦ୍ୱିତୀୟଃ ଖଣ୍ଡଃ ସମାପ୍ତଃ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟଂ ସମ୍ପୂର୍ଣମ୍ ।
ଶ୍ରୀଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରା ପ୍ରସ୍ତାବନା
ଶ୍ରୀ ଗୌମୁଖୀ ଯାତ୍ରା କୀ ପ୍ରଥମାବୃତ୍ତି ସନ୍ ୧୯୩୫ ଈ୦ ମେଂ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଈ ଥୀ ।
ପରନ୍ତୁ ହିନ୍ଦୀ ଅନୁବାଦ ନ ହୋନେ କେ କାରଣ ସଂସ୍କୃତ ନ ଜାନନେ ବାଲେ ପାଠକୋଂ
କେ ଲିୟେ ଇସକୀ ଉପୟୋଗିତା କୁଛ କମ ହୋ ଗଈ ଥୀ । ଇସଲିୟେ ଇସ ବାର ଅନୁବାଦ କେ
ସହିତ ଇସେ ପ୍ରକାଶିତ କରନେକା ଉତ୍ସାହ କିୟା । ଔର ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର ଏବଂ ଗୋମୁଖକେ
ମହତ୍ୱକା ଉଲ୍ଲେଖ କରନେ ବାଲେ କୁଛ ଶ୍ଲୋକ ଭୀ ପୂଜ୍ୟ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ ସେ ହୀ
ରଚିତ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସେ ଉଦ୍ଧୃତ କରକେ ଇସମେଂ ସଂୟୋଜିତ କିୟେ ହୈଂ ।
ପ୍ରକୃତ ଶ୍ଲୋକୋଙ୍କା ଅନୁବାଦ ଦୋ ସାଲ ପହଲେ ଚାତୁର୍ମାସ୍ୟମେଂ ଶ୍ରୀ ଗୋମୁଖ
ସ୍ଥାନମେଂ ପୂଜ୍ୟ ସ୍ୱାମୀଜୀ କେ ସାଥ ନିବାସ କରତେ ସମୟ ସ୍ୱାମୀଜୀ କେ ଚରଣୋଂ ମେଂ
ହୀ ବୈଠ କର ଲିଖା ଥା । ଆଶା ହୈ ଇସ ରୂପ ମେଂ ଯହ ଛୋଟା ଗ୍ରନ୍ଥ ଗଙ୍ଗାଜୀ
ତଥା ହିମାଲୟକେ ପ୍ରେମିୟୋଙ୍କେ ଲିୟେ ମହାନ୍ ଉପକାରକ ଏବଂ ହର୍ଷଦାୟକ ହୋଗା ।
ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀକେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ମେଂ ଲିଖିତ ଜୀବନ ଚରିତ୍ର ମେଂ
ଲିଖତେ ହୈ କି :
ଅଷ୍ଟାଦଶେ ବୟସି ତେନ ବିଭାକରାଖ୍ୟଂ
କାବ୍ୟୋତ୍ତମଂ ବ୍ୟରଚି କେରଲ ଗୀର୍ମୟଂ ଯତ୍ ।
ଅସ୍ତାବିତସ୍ୟ କବିଭିଃ କବିତାନୁରକ୍ତିଃ
ପ୍ରାବାଦି ହୃଷ୍ଟ ମନସା ବିଜୟାୟ ଚାଶୀଃ ॥
ଅଠାରହ ସାଲକୀ ଆୟୁମେଂ ହୀ କାବ୍ୟ ରଚନାମେଂ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋକର ବିଦ୍ୱତ୍ପ୍ରଶଂସା
କେ ପାତ୍ର ହୁଏ, ସ୍ୱାମୀଜୀକୀ ବିଖ୍ୟାତ ତୂଲିକାସେ ନିସ୍ସୃତ ଇନ ପଦ୍ୟୋଙ୍କେ ମାଧୁର୍ୟଂ
ତଥା ଗୁଣ ପୁଷ୍କଲତାକେ ବିଷୟମେଂ କ୍ୟା କହନା ? ସହୃଦୟୋଙ୍କେ ହୃଦୟ ହୀ
ଇସମେଂ ପ୍ରମାଣ ହୈ । କିଞ୍ଚ ଗୋମୁଖକେ ବାରେ ମେଂ କୁଛ ଲିଖନେକା ଅଧିକାର ଭୀ
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଗୋମୁଖ ପ୍ରାନ୍ତମେଂ ଜାକର ନିବାସ କରନେ ବାଲେ, ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନୁଭବୀ
ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀସେ ବଢ଼୍କର ଅନ୍ୟ କିସକୋ ହୋଗା ?
କହନେ କୀ ଆବଶ୍ୟକତା ନହୀଂ କି ଇସ ହିମାଲୟ ପ୍ରାନ୍ତ ମେଂ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀ ଜୀ କେ
ନିବାସସେ, ତଥା ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ କ୍ଷେତ୍ର ମାହାତ୍ମ୍ୟ, ଗୋମୁଖୀ ଯାତ୍ରା, ଏବଂ
ସୌମ୍ୟ କାଶୀଶ ସ୍ତୋତ୍ର, ବଦରୀଶ ସ୍ତୋତ୍ର, ଆଦି ନାନା ସରସ ସଦ୍ ଗ୍ରନ୍ଥୋଙ୍କୀ
ରଚନାସେ ଭୀ, ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ଏବଂ ଗୋମୁଖ ଜୈସେ ପୁଣ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରୋଂ କା ତଥା
ଉତ୍ତରା ଖଣ୍ଡକା ମହତ୍ୱ ବିଶେଷ କାଫୀ ପ୍ରଚରିତ ହୁଆ ହୈ । ଇସଲିୟେ ହମ
ସବ ଔର ଉତ୍ତର ଖଣ୍ଡ ଏବଂ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ଭକ୍ତ ବର୍ଗ ଭୀ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀକେ
ସଦା କୃତଜ୍ଞ ଔର ଋଣୀ ହୈଂ । ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀକେ ପୂଜନୀୟ ଚରଣ କମଲୋଂ
ମେଂ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଔର ଭକ୍ତି ହୋନେକେ ଲିୟେ ଭୀ ଇସସେ ବଢ଼କର ଔର କ୍ୟା ହେତୁ
ଚାହିୟେ ? ।
ଉତ୍ତରକାଶୀ ୨୫-୧୨-୧୯୪୫
ଇତି ସୁଧିଜନ ବିଧେୟ ପଂ୦ ବୃନ୍ଦାପ୍ରସାଦ ପଣ୍ଡା ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ, ହିମାଲୟ
ଶ୍ରୀଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରା।
ବନ୍ଦେ ବନ୍ୟପଦାମ୍ବୁଜ ଦ୍ୱୟମମୁଂ ରାଜନ୍ୟବୀରାଗ୍ରଣୀଂ
ଯସ୍ୟୈକାଗ୍ରମହୋଗ୍ରଦୀର୍ଘତପସା ନୈସ୍ତୁଲ୍ୟସୀମାଜୁଷା ।
କ୍ଷେତ୍ର ଗୋତ୍ରବରେଣ୍ୟମୂର୍ଧଗମିଦଂ ଜେଜୀୟତେଽତ୍ରାଚ୍ୟୁତ-
କ୍ଷେତ୍ରସ୍ପର୍ଧି ସମସ୍ତମସ୍ତକନତଂ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରଖ୍ୟାତିମତ୍ ॥ ୧॥
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ସାକ୍ଷାତ୍ ଉତ୍ପତ୍ତି ସ୍ଥାନ ଗୋମୁଖୀ ଅଥବା ଗୋମୁଖ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀସେ
ଲଗଭଗ ୧୭-୧୮ (୧୮ ମୀଲ ବୃଦ୍ଧୋକ୍ତି କେ ଅନୁସାର ଲିଖା କରତେଂ, ଆଜକଲ
କୈ ସର୍ୱେ ନକ୍ଶେ କେ ଅନୁସାର ୧୧ ମୀଲ ହୈଂ ।) ମୀଲ ଆଗେ ହୈ, ଇସ ଗୋମୁଖକେ
ମାର୍ଗକା ବର୍ଣନ କରନେ କୀ ଇଚ୍ଛା ସେ ପହଲେ ପୂଜ୍ୟ ସ୍ୱାମୀଜୀ ପ୍ରଥମ ଶ୍ଲୋକସେ
ରାଜା ଶ୍ରୀଭଗୀରଥକୋ ନମସ୍କାର କରତେ ହୈଂ :---
ବୀର ପୁରୁଷୋଂମେଂ ଜୋ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୈଂ ଔର ଜିନକେ ଦୋନୋଂ ଚରଣ କମଲ ବନ୍ଦନୀୟ
ହୈଂ, ଐସେ ଉନ ରାଜା ଭଗୀରଥକୋ ମୈଂ ନମସ୍କାର କରତା ହୂଂ, ଜିନକୀ ନିସ୍ତୁଲ
ଏକାଗ୍ର ମହାନ୍ ଘୋର ଔର ଚିରକାଲୀନ ତପସ୍ୟା କେ ପ୍ରଭାବସେ ହିମାଲୟକେ ମସ୍ତକ
ଦେଶ ମେଂ ସ୍ଥିତ ଯହ କ୍ଷେତ୍ର ବୈକୁଣ୍ଠ ସଦୃଶ ସର୍ୱ ଦେବ ମନୁଷ୍ୟୋଂ କେ
ମସ୍ତକସେ ନମସ୍କୃତ ହୋତା ହୁଆ ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର'' ଇସ ନାମସେ ଖ୍ୟାତିମାନ
ହୋକର ଇସ ଭୂତଲମେଂ ସର୍ୱୋତ୍କୃଷ୍ଟତାସେ ବିରାଜତା ହୈ ॥ ୧ ॥
ଧନ୍ୟେ । ଧନ୍ୟଭଗେ ! ଭଗୀରଥଶିଲେ ! ସୌଭାଗ୍ୟ ଭାଗ୍ୟାମ୍ବୁଧେ ।
କାର୍ତ୍ତଜ୍ଞ୍ୟେନ, ନମସ୍କରୋମି ଶତଶସ୍ତ୍ୱତ୍ପାଦପଙ୍କେ ରୁହମ୍ ।
ତ୍ୱତ୍ପୃଷ୍ଠେ ନନୁ ନିଷ୍ଠୁର ନରପତିଃ ସ୍ଥିତ୍ୱା ତପସ୍ତପ୍ତବାନ୍
ଯନ୍ମୂଲଃ ଖଲୁ ଭୂତଲେଽମୃତଧୁନୀ ସଞ୍ଚାର ଭାଗ୍ୟୋଦୟଃ ॥ ୨॥
ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ଧାମମେଂ ସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀ ଭଗୋରଥ ଶିଲାକେ
ଲିୟେ ନମସ୍କାର କରତେ ହୈଂ -
ହେ ଧନ୍ୟେ ! ହେ ଧନ୍ୟ ଆକାର ବାଲୀ ଭଗୀରଥ ଶିଲେ ! ହେ ସୌଭାଗ୍ୟ ତଥା
ଭାଗ୍ୟକୋ ମହାନ୍ ଅମ୍ବୁଧେ ! କୃତଜ୍ଞଭାବସେ ଶତ ସହସ୍ରବାର ତୁମ୍ହାରେ ଚରଣ
କମଲୋଂ କୋ ମୈଂ ନମସ୍କାର କରତା ହୂଁ । ତୁମ୍ହାରେ ପୃଷ୍ଠ ଦେଶ ମେଂ ସ୍ଥିତ
ହୋକର ରାଜା ଭଗୀରଥନେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ତପସ୍ୟା କୀ ଥୀ, ଜିସ ତପସ୍ୟାକା ମହିମାସେ
ଇସ ମୃତ୍ୟୁଲୋକମେଂ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀ କେ ଆଗମନକା ଭାଗ୍ୟୋଦୟ ହୁଆ ॥ ୨ ॥
ଲକ୍ଷ୍ମୀଃକ୍ରୀଡତି ଯତ୍ର ତତ୍ ସୁରଭିଲଂ ପଶ୍ୟାମି ଲକ୍ଷ୍ମୀବନଂ
ଭୁଜେ ଚିତ୍ରବିଚିତ୍ରଦୃଶ୍ୟସୁଷମାଂ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିୟାହ୍ଲାଦିକାମ୍ ।
ଦୁଃଖାସ୍ପୃଷ୍ଟସୁଖଂ ସୁୟୋଗିସୁଲଭଂ ସ୍ୱର୍ଗେଽପି ଯଦୁର୍ଲଭଂ
ତନ୍ମେଭାତି ଚ ଚିତ୍ତସଂୟମମହାୟାସଂ ବିନାପ୍ୟଞ୍ଜସା ॥ ୩॥
ଅବ ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖ କେ ମାର୍ଗ ମେଂ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀକେ ନିକଟସ୍ଥ
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବନକା ବର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ :
ଜହାଁ ସର୍ୱଦା ସାକ୍ଷାତ୍ ଶ୍ରୀଲକ୍ଷ୍ମୀ ଜୀ ବିହାର କରତୀ ହୈଂ ଉସ ମନୋଜ୍ଞ
ସୁରଭିଲ ଲକ୍ଷ୍ମୀବନକୋ ମୈଂ ଆଗେ ଦେଖ ରହା ହୂଁ, ଔର ଉସମେଂ ଚକ୍ଷୁରାଦି
ପାଞ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିୟୋଂ କୋ ଭୀ ଆନନ୍ଦ ଦେନେବାଲୀ ଆଶ୍ଚର୍ୟଦାୟକ ନାନା ଦୃଶ୍ୟୋଂ କୀ
ଶୋଭାକୋ ମେଂ ଅନୁଭବ କର ରହା ହୂଁ । ଅହୋ ! ଦୁଖ କେ ସ୍ପର୍ଶ ସେ ଶୂନ୍ୟ
ସ୍ୱର୍ଗ ମେଂ ଭୀ ଦୁର୍ଲଭ ମହାନ୍ ଯୋଗୀ ଜନକୋ ହୀ ସୁଲଭ ଜୋ ଅଲୌକିକ ସୁଖ ହୈ,
ବହ ଚିତ୍ତନିରୋଧକେ ମହାନ୍ କ୍ଲେଶ ବିନା ହୀ ମୁଝେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ ରହା ହୈ । ଇସ
ଲକ୍ଷ୍ମୀବନକୋ ଗଙ୍ଗାବନକେ ନାମ ସେ ଭୀ ନିର୍ଦେଶ କରତେ ହୈଂ ॥ ୩ ॥
ଏତାଦୃକ୍ଷବନାନ୍ତରେଷୁ ନିତରାଂ ବୈରକ୍ତ୍ୟ ଯୋଗେନ ଯେ ।
ରାଗଦ୍ୱେଷ ଭୟାକୁଲଂ ଜଗଦିଦଂ ବିସ୍ମୃତ୍ୟ ନିର୍ୱାସନାଃ ।
ଦୀବ୍ୟଦ୍ଦିବ୍ୟବିଚିତ୍ରସୃଷ୍ଟିରଚନାମାହାତ୍ମ୍ୟତସ୍ତତ୍ପତିଂ
ଧ୍ୟାୟନ୍ତଃଶିବମଦ୍ୱିତୀୟମୃଷୟୋ ଜୀବନ୍ତି ତେଭ୍ୟୋ ନମଃ ॥ ୪॥
ପ୍ରକୃତ ଶ୍ଲୋକ ସେ ପ୍ରସଙ୍ଗବଶ ଏକାନ୍ତବାସୀ ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠ ମହାତ୍ମା
ପୁରୁଷ କେ ଲିଏ ନମସ୍କାର କରତେ ହୈଂ :
ଐସେ ମହାନ ବନାନ୍ତରୋଂ ମେଂ ଜୋ ଋଷିଲୋଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୈରାଗ୍ୟ ଭାବମେଂ ନିଷ୍ଠିତ
ହୋକର ଔର ରାଗ ଦ୍ୱେଷ ଭୟ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଇସ ଜଗତକା ବିସ୍ମରଣ କରକେ
ବାସନାଓଙ୍କେ ଉଚ୍ଛେଦପୂର୍ୱକ ନାନା ପ୍ରକାରକୀ ଦିବ୍ୟ ଉଜ୍ଜ୍ୱଲ ଇସ ସୃଷ୍ଟି ରଚନାକେ
ବୈଶିଷ୍ଟୟକୋ ଦେଖକର ଉସକେ ରଚୟିତା ଅଦ୍ୱିତୀୟ ପରମାତ୍ମାକୋ ଧ୍ୟାନ କରତେ
ହୁଏ ନିବାସ କରତେ ହୈଂ, ଉନକେ ଲିୟେ ନମସ୍କାର ହୈ ॥ ୪ ॥
ନାଲଂ ଦୁଷ୍କୃତ ଦୂଷିତଃ ଖଲୁ ପୁମାଂସ୍ତ୍ୱତ୍ପାର୍ଶ୍ୱମାଗନ୍ତୁମ-
ପ୍ୟନ୍ତର୍ଦ୍ୱାରଭୁବା କଥଂ ନୁ ସ ଭବତ୍ପ୍ରୋତ୍କ୍ରାନ୍ତୟେ ସ୍ୟାତ୍ପ୍ରଭୁଃ ।
ଆଖ୍ୟାନଂ ତୁ ତବାଘମର୍ଦ୍ଦିନି ! ଶୁଭେ । ସମ୍ପନ୍ନମେତତ୍କଥଂ
ମନ୍ୟେ ମୂଢ଼୍ପରମ୍ପରେତି ସୁତରାଂ ଗୌରୀବଦର୍ଥୋଜ୍ଝିତମ୍ ॥ ୫॥
ଔର ଇସ ପଦ୍ୟସେ ଏକ ମୀଲ କୁଛ ଆଗେକୀ ଅଧମର୍ଦ୍ଦିନୀ ନାମକ ଗୁଫାକା ବର୍ଣନ
କରତେ ହୈଂ । ମାର୍ଗ ମେଂ ଇସ ଗୁଫାକୋ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରନା ପଡ଼ତା ହୈ ।
ପହଲେ ଇସ ଗୁଫାକୋ ଲାଙ୍ଘନା କୁଛ ଅଧିକ କଠିନ ଥା, ଆଜକଲ କଠିନାଈ
କୁଛ କମ ହୋତୀ ଜା ରହୀ ହୈ :
ଅଲ୍ପ ପାପସେ ଭୀ ଦୂଷିତ ପୁରୁଷ ତୁମ୍ହାରେ ନିକଟ ପହୁଞ୍ଚନେ କେ ଲିୟେ ଭୀ ସମର୍ଥ
ନହୀଂ ହୋତା, ଫିର ତୁମ୍ହାରେ ଅନ୍ଦରକେ ଛିଦ୍ରସେ ତୁମ୍ହାରା ଅତିକ୍ରମଣ କରନେ କେ ଲିୟେ
ବହ କୈସେ ସମର୍ଥ ହୋଗା ? ହେ ଶୁଭେ ! ଅଘମର୍ଦ୍ଦିନୀ ଅର୍ଥାତ୍ ତୁମ୍ହାରେ ଜଠର
ଦ୍ୱାରା ତୁମ୍ହେଂ ଲଙ୍ଘନେବାଲେକା ପାପ ନଷ୍ଟ କରନେବାଲୀ, ଇସ ପ୍ରକାରକା ନାମ
ତୁମ୍ହେଂ କୈସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ? ମୈଂ ମାନତା ହୂଁ କି କେବଲ ମୂଢ଼ ପରମ୍ପରାସେ
ହୀ ଯହ ନାମ ଆଗତ ହୁଆ; କ୍ୟୋଙ୍କି କାଲୀ କନ୍ୟାକୋ ଗୌରୀ ନାମସେ ବ୍ୟପଦେଶ କରନା
ଜିସ ପ୍ରକାର ଅର୍ଥ ଶୂନ୍ୟ ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ତୁମ୍ହାରା ଯହ ନାମ ଭୀ ଅର୍ଥ
ଶୂନ୍ୟ ହୈ । ଭାବ ଯହ ହୈ, କି ମହା ସୁକୃତୀ ଲୋଗ ହୀ ଇସ ଗୁଫାକେ ଦ୍ୱାରା
ଊପର ଯାତ୍ରା କରନେ ମେଂ ସାମର୍ଥ୍ୟବାନ ହୋତେ ହୈଂ, ପାପୀ ନହୀଂ ॥ ୫ ॥
ସୂର୍ୟସ୍ପର୍ଶିଶିଲୋଚ୍ଚୟୋଚ୍ଚଶିଖର ପ୍ରୌଢଚ୍ଛବିଚ୍ଛାୟଯା
ନାନାବର୍ଣ ଯୁତଂ ନିତାନ୍ତନିପତନ୍ନୀଚୈର୍ମହାରଂହସା ।
ହୈମଂ ହେମନିଭଂ ସୁମଞ୍ଜୁ ସୁମନୋ ଗଙ୍ଗାଖ୍ୟମେତଜ୍ଜଲଂ
ସ୍ୱସ୍ମିନ୍ମାଂ ନିରୁଣଦ୍ଧିହନ୍ତ ନ ଇତୋଗନ୍ତୁଂ ସମର୍ଥୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ ॥ ୬॥
ଦୋ ମୀଲ ଆଗେ ଜାକର ଦେବଘାଟ ନାମ ସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଦେବଗଙ୍ଗାକୋ ଇସ
ପଦ୍ୟସେ ବର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ :
ମହାନ୍ ଉଚ୍ଚ ଶିଖରୋଂମେଂ ସୂର୍ୟ କିରଣୋଙ୍କେ ସ୍ପର୍ଶ ସେ ଉତ୍ପଦ୍ୟମାନ ପ୍ରୌଢ଼
କାନ୍ତିକେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସେ ରକ୍ତ ନୀଲାଦି ନାନା ବର୍ଣବାଲା ହୋତା ହୁଆ, ବଡ଼େ ବେଗସେ
ସର୍ୱଦା ନୀଚେ ଗିରନେବାଲା ସୁବର୍ଣ ସଦୃଶ ମନୋହାରୀ ଦେବଗଙ୍ଗା ନାମକ ,
ଯହ ହିମଜଲ ଅପନେ ମହାନ୍ ସୌନ୍ଦର୍ୟମେଂ ମୁଝକୋ ନିରୋଧ କରତା ହୈ, ଅତଏବ
ଯହାଂସେ ଆଗେ ପଦନ୍ୟାସ କରନେକେ ଲିୟେ ମୈଂ ସମର୍ଥ ନହୀଂ ହୋତା ହୂଁ ॥ ୬ ॥
ଭ୍ରାତର୍ଭୂର୍ଜ୍ଜ ! ନମସ୍କୃତି ସ୍ତବପଦେ ପୁଣ୍ୟାତିପୁଣ୍ୟାତ୍ମନ-
ସ୍ତ୍ୱାଂ ନିନ୍ଦନ୍ତି କପୂୟଯୋନିରିତି ଯେ ଧିକ୍ତାନ ସୁଧୀମାନିନଃ ।
ସ୍ଥାବର୍ୟଂ ତବ ଗାଙ୍ଗନୀରଲହରୀସଙ୍ଘଟ୍ଟିତାଙ୍ଗସ୍ୟ ଯ-
ଦ୍ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟମତୀବଧନ୍ୟମମରେନ୍ଦ୍ରାଦ୍ୟୈଶ୍ଚ ସମ୍ପ୍ରାର୍ଥିତମ୍ ॥ ୭॥
ଯହାଂସେ ଭୀ ଆଗେ ଜାକର ଭୂର୍ଜ୍ଜବାସା ମେଂ ଗଙ୍ଗା କିନାରେ ଖଡ଼େ ହୁଏ ଏକ
ଭୂର୍ଜବୃକ୍ଷକୋ ଦେଖକର ଭକ୍ତିପୂର୍ଣ ଭାଷାମେଂ ଉସକୋ ବର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ :
ହେ ଭାଈ ଭୂର୍ଜ୍ଜ ! ସୁକୃତିୟୋଂ ସେ ଭୀ ମହା ସୁକୃତୀ ତୁମ୍ହାରେ ଚରଣୋଂ ମେଂ
ଅନେକ ବାର ନମସ୍କାର ହୈ; ନିକୃଷ୍ଟ ସ୍ଥାବର ଯୋନି କହକର ତୁମ୍ହାରୀ ଜୋ ନିନ୍ଦା
କରତେ ହୈଂ ଯା ତିରସ୍କାର କରତେ ହୈଂ, ଉନ ପଣ୍ଡିତାଭିମାନିୟୋଙ୍କୋ ଧିକ୍କାର
ହୈ ! କ୍ୟୋଙ୍କି ଗଙ୍ଗାଜଲକେ ପ୍ରବାହ ସେ ସର୍ୱଦା ସଙ୍ଘଟ୍ଟିତ ହୁଆ ଅଙ୍ଗ ଜିସକା
ଐସେ ଜୋ ତୁମ୍ହାରା ସ୍ଥାବରପନା ହୈ, ବହ ଧନ୍ୟ ହୈ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧନ୍ୟ ହୈ,
ଅତି ଦୁର୍ଲଭ ହୈ, ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବତାଓଂ ସେ ଭୀ ସମ୍ପ୍ରାର୍ଥିତ ହୈ ॥ ୭ ॥
ଆକୀର୍ଣା ବହୁଗଣ୍ଡଶୈଲଶିଶୁଭିଃ ପ୍ରାଲେୟସଙ୍ଘସ୍ତଥା
ବିସ୍ତୀର୍ଣା ଖଲୁ ସଞ୍ଚକାସ୍ତି ପୁରତଃ ଶ୍ରୀ ପୁଷ୍ପବାସସ୍ଥଲୀ ।
ଅପୂର୍ଣା ଚ ମହାଦ୍ଭୁତୈର୍ଦ୍ୟୁତିମୟୈର୍ଦିବ୍ୟ ପ୍ରସୂନୈ ନୄଣା-
ମାନନ୍ଦାମୃତବର୍ଷିଣୀ ଦିବିଷଦାଂ ଶ୍ରୀନନ୍ଦନୋଦ୍ୟାନବତ୍ ॥ ୮॥
ଆଗେ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖକେ ନିକଟସ୍ଥିତ ପୁଷ୍ପବାସ ( ଫୂଲବାସା ) ନାମକ
ବିଶାଲ ମୈଦାନକା ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ବର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ :
ବହୁତ କ୍ଷୁଦ୍ର ପାଷାଣୋଙ୍କେ ଔର ହିମଖଣ୍ଡୋଂ କେ ସମୂହ ସେ ବ୍ୟାପ୍ତ, ଅତି ମନୋହର
ତଥା ବିସ୍ତୀର୍ଣ ଯହ ପୁଷ୍ପବାସ ସ୍ଥାନ ଯହାଂ ଆଗେ ବିରାଜମାନ ହୈ; ଜୋ ମହାନ୍
ଅଦ୍ଭୁତ ଶୋଭାୟମାନ ନାନା ପ୍ରକାର କେ ଦିବ୍ୟ ପୁଷ୍ପୋଂସେ ପରିପୂର୍ଣ ହୋତା ହୁଆ
ଦେବତାଓଂ କୋ ଜିସ ପ୍ରକାର ନନ୍ଦନୋଦ୍ୟାନ ହୈ, ଉସ ପ୍ରକାର ସଦା ମନୁଷ୍ୟୋଂ କୋ
ଆନନ୍ଦରୂପୀ ଅମୃତକୀ ବର୍ଷା କରତା ରହତା ହୈ ॥ ୮ ॥
ତୀର୍ଥାନାମପି ତୀର୍ଥମୁତ୍ତମମିଦଂ ପୁଂସାମ୍ପୁମର୍ଥପ୍ରଦଂ
ରମ୍ୟାଣାମପି ରମ୍ୟମଦ୍ଭୁତୟଶଃ ପୂତାତ୍ପ୍ରପୂତଂମହତ୍ ।
ସାକ୍ଷାଦ୍ୱିଷ୍ଣୁପଦୋଦ୍ଭବଂ ହିମଗୁହାଚ୍ଛିଦ୍ରେଣ ଚାତ୍ରୋଦିତଂ
ଗଙ୍ଗାମୂଲମନନ୍ୟ ଭକ୍ତି ସୁଲଭଂ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖାଖ୍ୟଂ ଭଜେ ॥ ୯॥
ଅବ ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ସାକ୍ଷାତ୍ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖକା ବର୍ଣନ କରତେ ହୈଂ :
ସର୍ୱ ତୀର୍ଥୋଂ ମେଂ ଭୀ ଉତ୍ତମତୀର୍ଥ ମନୁଷ୍ୟୋଙ୍କୋ ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ, କାମ ଔର
ମୋକ୍ଷ ଦେନେ ବାଲେ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ରମଣୀୟ ଏବଂ ଅଦ୍ଭୁତ ଚରିତ୍ର ବାଲେ, ପବିତ୍ରସେ
ଭୀ ମହାନ୍ ପବିତ୍ର, ସାକ୍ଷାତ୍ ବିଷ୍ଣୁ ଚରଣ ସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋକର ହିମଗୁଫାକେ
ଛିଦ୍ରସେ ପ୍ରକଟ ହୁଏ ଔର ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତିମାତ୍ରସେ ସୁଲଭ ଶ୍ରୀଗୋମୁଖ ନାମକ
ଇସ ଦିବ୍ୟ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ମୂଲ ସ୍ଥାନକା ମୈଂ ସେବନ କରତା ହୂଁ ॥୧୦ ॥
ଗଙ୍ଗେ । ଗୋମୁଖି ! ତୁଭ୍ୟମସ୍ତୁ ମନସା ବାଚା ଚ ତନ୍ୱା ନମ-
ସ୍ତ୍ୱାଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ୱା ତବ ନିର୍ମଲେଽମୃତସମେ ସ୍ନାତ୍ୱା ଚ ଭଦ୍ରେ ଜଲେ ।
ମନ୍ୟେ ଧନ୍ୟ ଜନିର୍ମମେତି ସୁତରାଂ ଧନ୍ୟୋଽସ୍ମି ଧନ୍ୟୋଽସ୍ମ୍ୟହଂ
ଭୂୟୋ ଭୂୟୈବାନତୋଽସ୍ମି ଚରିତାର୍ଥୋଽସ୍ମି ତ୍ୱଦାସେବନାତ୍ ॥ ୧୦॥
ଔର ଅନ୍ତମେଂ ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ଗୋମୁଖକେ ପ୍ରତି ନମସ୍କାର ପୂର୍ୱକ ଅପନୀ
କୃତାର୍ଥତାକୋ ପ୍ରକଟ କରତେ ହୈଂ :
ହେ ଗୋମୁଖି । ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ତୁମ୍ହେଂ ମନସେ ଶରୀର ସେ ତଥା ବଚନସେ ଭୀ ନମସ୍କାର
ହୈ । ମୈଂ ମାନତା ହୂଁ କି ତୁମ୍ହାରା ଦର୍ଶନ କରକେ ଔର ତୁମ୍ହାରେ ନିର୍ମଲ ଅମୃତ
ତୁଲ୍ୟ ତୀର୍ଥଜଲ ମେଂ ସ୍ନାନ କରକେ ମେରା ଜନ୍ମ ଅତୀବ ଧନ୍ୟ ହୁଆ । ମୈଂ ଧନ୍ୟ
ହୂଁ , ମୈଂ ଅତୀବ ଧନ୍ୟ ହୂଁ , ଫିର ଭୀ ବାର ବାର ତୁମ୍ହେଂ ନମସ୍କାର କରତା
ହୂଁ । ଇସ ପ୍ରକାର ତୁମ୍ହାରେ ସେବନସେ ମୈଂ ଅତ୍ୟନ୍ତ କୃତାର୍ଥ ହୂଁ ॥ ୧୦ ॥
ଇତି ଶ୍ରୀ ଗୋମୁଖୀୟାତ୍ରାବର୍ଣନଂ ସମାପ୍ତମ୍ ।
ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସଙ୍ଗ୍ରହଃ ।
ଜୟ ଜୟ ଜଗଦମ୍ବ ! ଶ୍ରୀଗଲ ଶ୍ରୀଜଟାୟାଂ
ଜୟ ଜୟ ଜୟଶୀଲେ ଜହ୍ନୁକନ୍ୟେ ନମସ୍ତେ ।
ଜୟ ଜୟ ଜଲଶାୟି ଶ୍ରୀମଦଙ୍ଘ୍ରିପ୍ରସୂତେ !
ଜୟ ଜୟ ଜୟ ଭବ୍ୟେ ୧ ଦେବି ୧ ଭୂୟୋ ନମସ୍ତେ ॥ ୧॥
ହେ ଜଗଦମ୍ବେ ! ତେରୀ ଜୟ ହୋ ! ଜୟ ହୋ ! ଶ୍ରୀ କଣ୍ଠ ଶିବଜୀକୀ ତେଜୋମୟ
ଜଟାମେଂ ବିରାଜମାନ, ହେ ଜହ୍ନୁ କନ୍ୟେ ! ତେରୀ ଜୟ ହୋ ! ତୁମକୋ ନମସ୍କାର ହୈ ।
ଶ୍ରୀ ବିଷ୍ଣୁଜୀ କେ ଚରଣକମଲସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେ ଦେବି ! ହେ ମଙ୍ଗଲ ସ୍ୱରୂପିଣି ।
ତେରୀ ଅନେକ ବାର ଜୟ ହୋ ! ଔର ତୁମ୍ହେଂ ଅନେକ ବାର ନମସ୍କାର ହୈ ॥ ୧ ॥
ତ୍ରିପଥ ପଥିକ ପାଥଃ ସ୍ରୋତସା ସିଦ୍ଧମୂର୍ତି-
ଦିନକର କୁଲଭୂଷାରତ୍ନ ଯତ୍ନୋଦୟୋତ୍ଥା ।
ପ୍ରଣତଜନ ସୁରଦୂଃ ପାବନୀ ପାବନାନାଂ
ଜୟତି ଜଗତି ଗଙ୍ଗା ଭାଗ୍ୟପୂଗୋଜନାନାମ୍ ॥ ୨॥
ସ୍ୱର୍ଗ ଲୋକ, ଭୂଲୋକ, ପାତାଲ ଲୋକ ଇନ ତୀନ ଲୋକୋଂ ମେଂ ଚଲନେବାଲା ଜଲସ୍ତ୍ରୋତ
ହୀ ଜିସକା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆକାର ହୈ; ସୂର୍ୟକୁଲକେ ଭୂଷଣମଣି ଭଗୀରଥଜୀ କୀ
ମହାନ୍ ତପସ୍ୟାସେ ଜୋ ଯହାଂ ପ୍ରକଟ ହୁଈ ହୈ, ଜୋ ଭକ୍ତଜନୋଂ କୋ କଲ୍ପବୃକ୍ଷକେ
ତୁଲ୍ୟ ହୈଂ, ଜୋ ସର୍ୱେ ପବିତ୍ର ବସ୍ତୁଓଂ କୋ ଭୀ ପବିତ୍ର କରନେବାଲୀ ହୈ, ଔର
ଜୋ ମୂର୍ତିମାନ ହୁଏ ମନୁଷ୍ୟୋଂ କେ ଭାଗ୍ୟ ସମୁଦାୟ କୀ ଭାନ୍ତି ଭାସତୀ ହୈ,
ବହ ଗଙ୍ଗା ଇସ ଲୋକମେଂ ସର୍ୱୋତ୍କୃଷ୍ଟ ବିରାଜତୀ ହୈ ॥ ୨ ॥
ଗଙ୍ଗେ ମାତରନୁସ୍ମରାମି ସତତଂ ତ୍ୱନ୍ମୂର୍ତି ମତ୍ୟଦ୍ଭୁତାଂ
ଦୈବୀଂ ଦୈବତଦୁର୍ଲଭାଂ ଯମୁନୟା ବାଚାନ୍ନ ସମ୍ପୂର୍ଣୟା ।
ଭକ୍ତେନାଥ ଭଗୀରଥେନ ଭଗବତ୍ ପାଦୈଶ୍ଚ ପଦାର୍ଚକୈ-
ର୍ୟା ନିତ୍ୟଂ ସମୁପାଶ୍ରିତା ବିଜୟତେ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ସଦ୍ମନି ॥ ୩॥
ଇସ ଶ୍ଲୋକସେ ଶ୍ରୀ ସ୍ୱାମୀଜୀ ମହାରାଜ ``ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ'' ମନ୍ଦିରକେ ଅନ୍ଦର ଅନ୍ୟ
ଦେବତାଓଙ୍କେ ସହିତ ବିରାଜମାନ ଭୀଗଙ୍ଗାଜୀକା ସ୍ମରଣ କରତେ ହୈଂ ।
ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ହେ ମାତା ! ଇନ୍ଦ୍ରାଦି ଦେବତାଓଂ କୋ ଭୀ ଅତି ଦୁର୍ଲଭ; ଅତ୍ୟନ୍ତ
ଅଦ୍ଭୁତଦାୟ, ତୁମ୍ହାରେ ଇସ ଦୈବତରୂପକା ମୈଂ ଅନୁସ୍ମରଣ କରତା ହୂଁ, ଜୋ
ଯମୁନାଜୀ, ସରସ୍ୱତୀ, ଅନ୍ନପୂର୍ଣା, ଭକ୍ତ ଭଗୀରଥ ଔର ତୁମ୍ହାରେ ପାଦପୂଜକ
ଭଗବତ୍ପାଦ ଶ୍ରୀ ଶଙ୍କରାଚାର୍ୟସେ ଭୀ ସର୍ୱଦା ଭକ୍ତି ସହିତ ଉପାସିତ ହୋତା
ହୁଆ, ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ଧାମମେଂ ସମ୍ପୂର୍ଣ ମହିମାସେ ବିରାଜତା ହୈ ॥ ୩ ॥
ତୁହିନ ଶିଖରିଶୃଙ୍ଗେ ଦିବ୍ୟସୌଭାଗ୍ୟସମ୍ପ-
ନ୍ମହିମନି ବିହରନ୍ତୀଂ ପୁଷ୍ପବାସେ ବିଶାଲେ ।
ସୁକୃତି ସମଧିଗମ୍ୟେ ସମ୍ୟଗାଲୀଜନାଲୀ-
ବିଲସିତମଲସାକ୍ଷୀଂ ନୌମି ଗଙ୍ଗାମଭୀକ୍ଷ୍ଣମ୍ ॥ ୪॥
ଅନନ୍ତର ଅବ ଇସ ପଦ୍ୟସେ ଗୋମୁଖକେ ପୁଷ୍ପବାସ ସ୍ଥାନମେଂ କ୍ରୀଡ଼ା କରନେ
ବାଲୀ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ସ୍ତୁତି କରତେ ହୈଂ :--
ଅଲୌକିକ ସୌନ୍ଦର୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତିକେ ମାହାତ୍ମ୍ୟସେ ଯୁକ୍ତ ହିମାଲୟକେ ଶିଖର ପର
ପୁଣ୍ୟବାନ ପୁରୁଷୋଂ କୋ ହୀ ଗମ୍ୟ, ବିଶାଲମଞ୍ଜୁଲ ଫୂଲବାସା ମୈଦାନମେଂ ଅନେକ
ସଖିୟୋଙ୍କେ ସହିତ ସବିଲାସ ବିହାର କରନେ ବାଲୀ, ଔର କମନୀୟ କାନ୍ତି ବାଲୀ
ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକୀ ସଦା ମୈଂ ସ୍ତୁତି କରତା ହୂଁ ॥ ୪ ॥
ପାଦାଙ୍ଗୁଷ୍ଠା ଦ୍ୱୋଦିତା ଦେବି ! ବିଷ୍ଣୋ-
ର୍ଗଂଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାଂ ଗୋମୁଖୀ ମସ୍ତକାଦ୍ୱା ।
ଗଙ୍ଗା ଗଙ୍ଗୈବାସ୍ୟ ବାଧୋ ନ କିଞ୍ଚିତ୍
ସର୍ୱେଶିତ୍ରୀ ସର୍ୱଥା ହି ତ୍ୱମମ୍ବ ? ॥ ୫॥
ହେ ଦେବି ! ତୁମ ବିଷ୍ଣୁ ପାଦାଙ୍ଗୁଷ୍ଠସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ; ଅଥବା ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ମେଂ
ଗୋମୁଖ କେ ଊର୍ଧ୍ୱ ଦେଶସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ । ତୁମ ଗଙ୍ଗା ତୋ ସର୍ୱଦା ଗଙ୍ଗା ହୀ
ହୋ, ତୁମ୍ହାରେ ମହତ୍ତ୍ୱକୀ ଈଷଣ୍ମାତ୍ର ଭୀ ହାନି ନହୀ, ହେ ଅମ୍ବ ତୁମ ସର୍ୱଥା
ସର୍ୱେଶ୍ୱରୀ ହୀ ହୋ ॥ ୫ ॥
ଅୟି ଭଗବତି ? ଭବ୍ୟ ଶ୍ରୀମୁଖ ଶ୍ରୀନିତମ୍ବେ
ତୁହିନ ମୁକୁର ହର୍ମ୍ୟସ୍ୟାନ୍ତରନ୍ତର୍ୱଧୂ ବତ୍ ।
ଅହହ ? ଚରସି ଚିତ୍ରଂ ତ୍ୱଂ ତୁ ମାତା ଜଗତ୍ୟା-
ସ୍ତଦପି କଥମସୂର୍ୟଂ ପଶ୍ୟତାଂ ଯାସି ସହୀଃ ॥ ୬॥
ଗୋମୁଖସେ ଊପର ଗଙ୍ଗାଜୀକେ ଦର୍ଶନ ନହୀଂ ମିଲତେ ହୈଂ । ଉଧର ଶ୍ରୀମୁଖ ନାମ
ପର୍ୱତ ପକ୍ତିୟୋଂ କେ ନୀଚେ ଅନେକ ମୀଲ ହିମ ସଙ୍ଘାତକେ ଭୀତର ଗଙ୍ଗାଜୀ କୀ
ଧାରା ଦୂର ସେ ଆ ରହୀ ହୈଂ, ଇସକୋ ଅଲଙ୍କାର ଭାଷାମେଂ ଦୋ ଶ୍ଲୋକୋଂ ସେ ବର୍ଣନ
କରତେ ହୈଂ :--
ହେ ଭଗବତୀ ! ଭାଗୀରଥୀ ! ଦିବ୍ୟ ମଙ୍ଗଲମୟ ଶ୍ରୀମୁଖ ପର୍ୱତକେ ମନୌର
ନିତମ୍ବ ଦେଶମେଂ ହିମରୂପୀ କାଞ୍ଚକେ ମହଲକେ ଅନ୍ଦର ନବୋଢା, ଅନ୍ତଃପୁର
ବଧୂକୀ ନ୍ୟାଈ ଅହହ ! ତୁମ ବିଚରତୀ ହୋ ! ଯହ ମହାନ ଆଶ୍ଚର୍ୟ ହୈ କି ତୁମ
ତୋ ସର୍ୱ ଜଗତକୀ ଜନନୀ ହୋ । ତଥାପି ଲଜ୍ଜାୟୁକ୍ତ ହୋକର ତୁମ କିସ ପ୍ରକାର
ସୂର୍ୟ କୋ ନହୀଂ ଦେଖନେ ବାଲୀ ଅବରୋଧ ସ୍ତ୍ରୀ ସୀ ବନ ଜାତୀ ହୋ !
ଗୋମୁଖକେ ଊପର ଚାର ରଙ୍ଗ ବାଲୀ ଚତୂରଙ୍ଗୀ ନାମକ ହିମଧାରା ଜହାଂ
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ ହିମଧାରା ନାମକ ଗୋମୁଖକୀ ବଡ଼ୀ ହିମଧାରାମେଂ ଆକର ମିଲ ଜାତୀ
ହୈ, ଉସ ମହାନ ଅଦ୍ଭୁତ ଦିବ୍ୟପ୍ରାନ୍ତକୋ ମନ ମେଂ ରଖକର ଇସ ସାହିତ୍ୟରସପୂର୍ଣ
ସୁନ୍ଦର ଶ୍ଲୋକକୀ ରଚନାକୀ ଗଈ ହୈ । ବଦରୀନାଥକା ମହାନ୍ ଦୁର୍ଗମ ହିମମାର୍ଗ ଇସ
ପ୍ରାନ୍ତସେ ହୀ ଚତୁରଙ୍ଗୀ, କାଲିନ୍ଦୀ ଆଦି ହିମଧାରା ତଥା ଅର୍ୱା ନାମକ ଜଲଧାରା
ହୋକର ଦିବ୍ୟ ହିମମୟ ଉଚ୍ଚ ପର୍ୱତୋଙ୍କୋ ଅତିକ୍ରମଣ କରକେ ଆଗେ ସରସ୍ୱତୀ ନଦୀ
କେ କିନାରେ ``ମାନା'' ଗ୍ରାମକେ ସମୀପ ଗସ୍ତୋଲୀ ମେଂ ଜାକର ସମ୍ମିଲିତ ହୋତା
ହୈ । ଔର ସୁମେରୁ ଶୃଙ୍ଗକେ ସଦୃଶ ସୁବର୍ଣ ବର୍ଣକେ ମହାନ୍ ଊଞ୍ଚେ ଅନେକ
ହୃଦୟାବର୍ଜକ ସୁନ୍ଦର ଶିଖର ଭୀ ଇସ ପ୍ରାନ୍ତସେ ସ୍ପଷ୍ଟ ରୂପସେ ଦୃଷ୍ଟି
ଗୋଚର ହୋତେ ହୈଂ । ବିପୁଲ, ଗମ୍ଭୀର, ମନୋହର ଆକାର ବାଲୀ ଯହ ଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀ
ହିମଧାରା ଆଗେ ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ ଚୌଖମ୍ବା ଶିଖରକେ ସମୀପବର୍ତୀ ତଥା ଅଲକନନ୍ଦାକେ
ଉଦ୍ଭବ ସ୍ଥାନ ଅଲକାପୁରୀ ପର୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବୀ ପଡ଼ୀ ହୈ । ଇସକା ଦିବ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ୟ
ଅନୁପମ ଔର ଅବର୍ଣନୀୟ ହୈଂ । ଇସ ହିମଧାରାକେ କିନାରେ ହୀ ଆସପାସ ଶିବଲିଙ୍ଗ,
ଶ୍ରୀସୁମେରୁ କେଦାରନାଥ ଆଦି ତଥା ଭାଗୀରଥୀ ପର୍ୱତ, ସତ୍ୟପଥ ଶିଖର
ଆଦି ପୁରାଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧ, ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଦିବ୍ୟତର ହିମ ଶିଖର ଭୀ ବିରାଜମାନ
ହୈଂ । ଯେ ସବ ଶିଖର ଗୋମୁଖସେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ନ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତୋସେ
ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋତେ ହୈଂ ।
ପାପୈର୍ମୁଖଂ ସମଭବତ୍ ଖଲୁ ନୀଲ ନୀଲଂ
ଯସ୍ୟାଂଽବ ! ତସ୍ୟ ତବ ବେଶ୍ମ ନିରୀକ୍ଷଣେନ ।
ଶ୍ରୀମନ୍ସୁଖଂ ଭବତି ଭାସ୍କର ଭାସି ନୂତ୍ନଂ
ମନ୍ୟେଽର୍ଥବତ୍ତତବେଦଂ ତବ ବେଶ୍ମନାମ ॥ ୭॥
ହେ ଅମ୍ବ ! ଜିସକା ମୁଖ ପାପ କର୍ମୋସେ ନୀଲ ବର୍ଣ ହୋ ଗୟା ହୈ । ଅର୍ଥାତ୍ କାଲା
ପଡ଼ ଗୟା ହୈ, ତୁମ୍ହାରେ ଇସ ଶ୍ରୀମୁଖ ସ୍ଥାନକେ ଦର୍ଶନସେ ହୀ ଉସକା ମୁଖ
ସୂର୍ୟ କେ ସଦୃଶ ତେଜୋମୟ ଔର ଶ୍ରୀୟୁକ୍ତ ଅବଶ୍ୟ ହୋ ଜାତା ହୈ । ଇସ କାରଣ
ସେ ମୈଂ ମାନତା ହୂଂ କି ଶ୍ରୀମୁଖ କରକେ ତୁମ୍ହାରେ ସ୍ଥାନକା ଯହ ନାମ ଅର୍ଥ
ରହିତ ରୂଢି ନହୀଂ, କିନ୍ତୁ ସାର୍ଥକ ହୀ ହୈ ॥ ୬ ॥
ପ୍ରସୀଦ ଭଗବତ୍ୟମ୍ବ ! ପ୍ରସୀଦ କରୁଣାମ୍ବୁଧେ ! ।
ପୁନୀହି ସ୍ୱାତ୍ମତୁଲ୍ୟଂ ମେ ମନୋ ମଲମଲୀମସମ୍ ॥ ୮॥
ହେ ମାତା ! ହେ ଭଗବତୀ ! ତୁମ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋ ! ହେ କରୁଣା ଜଲଧେ ! ତୁମ ପ୍ରସନ୍ନ
ହୋ ! ରାଗଦ୍ୱେଷାଦି ନାନା ମଲୋଂସେ ମଲନ ହୁଏ ହମାରେ ମନକୋ ଅପନେ ସ୍ୱରୂପକେ
ତୁଲ୍ୟ ଅର୍ଥାତ୍ ଗଙ୍ଗାଜଲକେ ସଦୃଶ ପବିତ୍ର ବନାଓ ॥ ୮ ॥
ପଶ୍ୟନ୍ତୁ କେଚିଦମଲଂ ଜଲମେବ ଗଙ୍ଗେ-
ତ୍ୟନ୍ୟେ ବୟଂ ତୁ ଭବୟନ୍ତ୍ରବିମୁକ୍ତି ହେତୁଃ ।
ଶ୍ରୀମୂଲ ଶକ୍ତି ରଖିଲେଶ୍ୱରରୂପରୂପି-
ଣ୍ୟାନନ୍ଦ କନ୍ଦମିତିନିତ୍ୟମୁପାସ୍ମହେତ୍ୱାମ୍ ॥ ୯॥
ଗଙ୍ଗା କେବଲ ନିର୍ମଲ ଶୁଦ୍ଧ ଜଲପ୍ରବାହ ମାତ୍ର ହୀ ହୈ, ଇସ ପ୍ରକାର
କୋଈ ଲୋଗ ମାନେ ତୋ ମାନେଂ; ହମ ତୋ ସଂସାର ଯନ୍ତ୍ର ସେ ବିମୋଚନକା ହେତୁ
ଜଗତକୀ କାରଣଭୂତା ଆଦି ଶକ୍ତି, ସାକ୍ଷାତ୍ ପରମେଶ୍ୱର ସ୍ୱରୂପିଣୀ,
ନିରତିଶୟାନନ୍ଦଘନ, ଜଗଜ୍ଜନନୀ ଦେବୀ କେ ରୂପସେ ଭକ୍ତି ପୂର୍ୱକ ତୁମ୍ହାରୀ
ଉପାସନା କରତେ ହୈଂ ॥ ୯ ॥
କିଂବା ମୁଣ୍ଡନତଃ କିମସ୍ତି ଜଟୟା ବୈବର୍ଣ୍ୟବସ୍ତ୍ରେଣ କିଂ
କିଂବା ବସ୍ତ୍ର ବିସର୍ଜନେନ ଭସିତାଲେପେନ ଜାପେନ କିମ୍ ।
ଭିକ୍ଷାନ୍ନାଶନତଶ୍ଚ କିଂ ବ୍ରତଶତୈସ୍ତୀର୍ଥେଷୁ ଚାଟାଟ୍ୟଯା
ବିଶ୍ୱାଧୀଶ୍ୱରି ! ଯୁଷ୍ମଦଙ୍ଘ୍ରିୟୁଗଲେଭକ୍ତିର୍ନ ଚେନ୍ନିଶ୍ଚଲା ! ॥ ୧୦॥
ହେ ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱରି ! ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ତୁମ୍ହାରେ ଚରଣ ଯୁଗଲମେଂ ନିଶ୍ଚଲ ଭକ୍ତି
ନ ହୋ ତୋ ଫିର ମନୁଷ୍ୟକୋ ସିରକା ମୁଣ୍ଡନ କରନେସେ କ୍ୟା ? ଜଟା ରଖନେ ସେ କ୍ୟା
ପ୍ରୟୋଜନ ? କାଷାୟ ବସ୍ତ୍ର କେ ଧାରଣ କରନେସେ କ୍ୟା ? ବସ୍ତ୍ରକୋ ଛୋଡ଼କର
ନଙ୍ଗା ବନନେ ସେ କ୍ୟା ? ସମ୍ପୂର୍ଣ ଶରୀର ମେଂ ଭସ୍ମକା ଲେପନ କରନେ ସେ କ୍ୟା
? ଦିନ ରାତ ବୈଠକର ଜପ କରନେ ସେ ଭୀ କ୍ୟା ପ୍ରୟୋଜନ ? ଭିକ୍ଷାନ୍ନ କା
ଭୋଜନ କରନେ ସେ ଭୀ କ୍ୟା ? ନାନା ପ୍ରକାର କେ ବ୍ରତ ଔର ଉପବାସାଦିକୋଂସେ କ୍ୟା
? ଔର ତୀର୍ଥୋମେଂ ବହୁବାର ଭ୍ରମଣ କରନେ ସେ କ୍ୟା ? ଭାବ ଯହ ହୈ କି ଜିସକେ
ମନମେଂ ଭକ୍ତି କା ସଞ୍ଚାର ନହୀଂ ହୈ, ଉସକୋ ପୂର୍ୱୋକ୍ତ ନାନା ବେଷ ଧାରଣ
ତଥା ନାନା ଆଡମ୍ବର ଯେ ସବ ବ୍ୟର୍ଥ ହୀ ହୈଂ ॥ ୧୦ ॥
ଗୁହାଚ୍ଛିଦ୍ରେ ବାଦ୍ରେଃ ଶିଖରଭୁବି ବା ଘୋର ଗହନେ
ଶ୍ମଶାନେ ବୈକାକୀ ବସତୁ ବସତୌ ବା ନିଜଜନୈଃ ! ।
ମହାଭାଗେ ! ଭାଗୀରଥି ! ତବ ପଦାମ୍ଭୋଜଭଜନ
ପ୍ରମତ୍ତଞ୍ଚିତ୍ତଞ୍ଚେତ୍ ସ ତୁ ପରମୟୋଗୀ ସ ତୁ ସୁଖୀ ॥ ୧୧।
ଗୁହାକେ ଛିଦ୍ରମେଂ ଅଥବା ପର୍ୱତକେ ଉଚ୍ଚ ଶିଖର ଦେଶମେଂ ଅଥବା ଭୟଙ୍କର
ଜଙ୍ଗଲମେଂ ଅଥବା ଶ୍ମଶାନ ଭୂମିମେଂ ଏକାକୀ ହୋକର ନିବାସ କରୋ, ଅଥବା
ଅପନେ ପରିଜନୋଂ କେ ସାଥ ଅପନେ ଗୃହମେଂ ନିବାସ, କରୋ । ହେ ମହାଭାଗେ ! ହେ
ମାତୃଗଙ୍ଗେ ! ତୁମ୍ହାରେ ଚରଣକମଲକେ ଭଜନମେଂ ଯଦି ଚିତ୍ତ ନିମଗ୍ନ ହୁଆ
ହୋ ତୋ, ବହୀ ମହାନ ଯୋଗୀ ହୈ; ବହୀ ପରମ ସୁଖୀ ହୈ ॥ ୧୧ ॥
ମଙ୍ଗଲା ମଙ୍ଗଲାନାଂ ଯା ପାବନାନାଂ ଚ ପାବନୀ ! ।
ଭୁକ୍ତିଦା ମୁକ୍ତିଦା ଚାସ୍ୟୈ ଜହ୍ନୁଜାୟୈ ନମୋ ନମଃ ॥ ୧୨॥
ଜୋ ସର୍ୱ ମଙ୍ଗଲ ମୂର୍ତିୟୋଙ୍କୀ ଭୀ ମଙ୍ଗଲ ମୂର୍ତି ହୈ, ସର୍ୱ ପାବନ ବସ୍ତୁଓଂ
କୀ ଭୀ ପାବନୀ ହୈ, ଭୁକ୍ତି ଔର ମୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରନେବାଲୀ ଉସ ଜାହ୍ନବୀକୋ ବାର
ବାର ନମସ୍କାର ହୈ ॥ ୧୨ ॥
ପ୍ରାତଃ ସାୟଂ ଦିନମଥନିଶା ମାସସଂବତ୍ସରୌଚେ-
ତ୍ୟେବଙ୍କାଲଃ ପ୍ରଚଲତି ଚଲତ୍ୟାୟୁରପ୍ୟୁଗ୍ରବେଗମ୍ ।
କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ ଭୋଗାନ୍ ତ୍ୟଜତୁ ଭଜତୁ ଶ୍ରୀପଦଂ ପ୍ରେମତୋଽନ୍ତଃ
ସ୍ୱର୍ଗଙ୍ଗାୟାଃ ଶ୍ୱ-ଇତି ମତିମାନ୍ ମାନବୋ ମା ବ୍ରବୀତୁ ॥ ୧୩॥
ପ୍ରାତଃ ଔର ସାୟଂ, ଦିନ ତଥା ରାତ୍ରି, ମାସ ଔର ସଂବତ୍ସର ଇସ ପ୍ରକାର କାଲ
ବ୍ୟତୀତ ହୋତା ହୈ, ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ କୀ ଆୟୁ ଭୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଗ୍ର ବେଗସେ ଚଲତୀ ରହତୀ
ହୈ । କ୍ଷୁଦ୍ର ଭୋଗୋଂ କା ତ୍ୟାଗ କରୋ; ଭକ୍ତି ପୂର୍ୱକ ସୁରନଦୀ ଶ୍ରୀ ଗଙ୍ଗାଜୀକେ
ଶ୍ରୀପଦକା ଭଜନ କରୋ; ବୁଦ୍ଧିମାନ ମନୁଷ୍ୟ ଆଜ ନହୀଂ କଲ କରେଙ୍ଗେ ଐସା
କଭୀ ନ କହେ ॥ ୧୩ ॥
ପ୍ରସୀଦ ଗଙ୍ଗେ ! ଭଗବତ୍ୟଭୀକ୍ଷ୍ଣଂ ତ୍ୱତ୍ପ୍ରେମୟାଚେଽନ୍ୟଦହଂ ନ ଯାଚେ ।
ତ୍ୱଦମ୍ବୁଧାରାବଦଖଣ୍ଡରୂପଂ ପ୍ରସୀଦଭୂୟୋଽପି ନମୋଽଘ୍ରିପାତୈଃ ॥ ୧୪॥
ହେ ଗଙ୍ଗେ ! ହେ ଭଗବତୀ ! ତୁମ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋ । ବାର ବାର ତୁମ୍ହାରୀ ଜଲ ଧାରାକୀ
ନ୍ୟାଈ ଅଖଣ୍ଡ ରୂପ ତୁମ୍ହାରୀ ଭକ୍ତି କୀ ପ୍ରାର୍ଥନା କରତା ହୂଁ, ଔର କୁଛ ଭୀ
ମୈଂ ଯାଚନା ନହୀଂ କରତା । ଚରଣ ମେଂ ଗିରକର ଅନେକାନେକ ବାର ନମସ୍କାର
କରତା ହୂଁ ତୁମ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋ ॥ ୧୪ ॥
ଗଙ୍ଗୋତ୍ତର୍ୟାମିହ ଗିରିଗୁହାବେଶ୍ମନି ତ୍ୱତ୍ପଦାନ୍ତେ
ପାଦ୍ମ ପୀଠେ ସ୍ଥିରମୃଜୁ କଦା ସଂସ୍ଥିତଃ ସନ୍ ସୁଖେନ ।
ନ୍ୟସ୍ତସ୍ୱାନ୍ତସ୍ୱୟି ଶିବତନୋ ! ଦେବି ! କସ୍ତୂରିକାଣାଂ
ସଙ୍ଘର୍ଷାଶ୍ମାୟିତମିଦମହଂ ବିସ୍ମରିଷ୍ୟାମି ଦେହମ୍ ॥ ୧୫॥
ହେ ମଙ୍ଗଲ ମୂର୍ତି ! ହେ ଦେବି ! ଯହାଂ ଶ୍ରୀଗଙ୍ଗୋତ୍ତରୀମେଂ ଗିରି ଗୁହାକେ ଅନ୍ଦର
ତୁମ୍ହାରେ ଚରଣୋଙ୍କେ ସମୀପ ପଦ୍ମାସନମେଂ ଋଜୁ ଔର ସ୍ଥିର ରୂପସେ ସୁଖତୟା
ଅବସ୍ଥିତ ହୋକର ତୁମ୍ହାରେ ସ୍ୱରୂପମେଂ ଚିତ୍ତକା ନିରୋଧ କରତା ହୁଆ ଶିଲାକେ
ସଦୃଶ ସ୍ତବ୍ଧ, ନିଶ୍ଚଲ, ତଥା କସ୍ତୁରୀ ମୃଗୋଙ୍କେ କଣ୍ଡୂୟନ କ୍ରୀଡ଼ାକା
ସ୍ଥାନ ହୁଏ ଇସ ଦେହ କୋ ମୈଂ କବ ବିସ୍ମରଣ କରୂଙ୍ଗା ॥ ୧୫ ॥
ଇତି ଗଙ୍ଗାସ୍ତୋତ୍ରସଙ୍ଗ୍ରହଃ ସମ୍ପୂର୍ଣଃ ।
ଗୁରୁଗଙ୍ଗାଷ୍ଟକମ୍ https://ganja-upasana.blogspot.com/2025/02/blog-post_66.html
Comments
Post a Comment